Door Gert van Maanen - Foto: © 2021 Dick Vethaak - 13-02-2021 - Medische biologie
Opgezogen plasticfragementen die zich hebben verzameld in de stofzuigerzak. Foto: © 2021 Dick Vethaak
Het ontbreekt aan goede meetmethoden voor de kleinste microplastics om gezondheidsrisico’s goed vast te kunnen stellen, menen Nederlandse toxicologen.
Het is niet goed mogelijk om gezondheidsrisico’s van zeer kleine plasticdeeltjes in te schatten. Terwijl mensen er wel levenslang aan worden blootgesteld en er aanwijzingen zijn dat de zeer kleine plasticdeeltjes celmembranen kunnen passeren en diep in weefsels doordringen. Er is daarom multidisciplinair onderzoek nodig om de kennishiaten rond gezondheidsrisico’s van microplastics op te vullen. Dat stellen de toxicologen Dick Vethaak van Deltares en Juliette Legler van Universiteit Utrecht in een perspective in Science van 12 februari.
Placenta
‘Het grote onderliggende probleem van microplastics is dat we geen goede analysemethoden hebben om deeltjes kleiner dan 10 micrometer goed in beeld te brengen. Dat geldt zeker voor weefsels en ook bloed is een heel lastige matrix om microplastics in op te sporen’, aldus Vethaak. ‘Er zijn nu wel meldingen van microplastics in darmen of placenta’s, maar dat zijn vooral grotere deeltjes.’
‘Er zijn aanwijzingen dat toxische stoffen en pathogenen zo meeliften op microplastics'
In 2019 concludeerde de Europese denktank Sapea vrij geruststellend dat er nog geen bewijs is dat micro- en nanoplastics ‘een wijdverbreid risico voor mens of milieu’ vormen. ‘Dat komt mede omdat we de plasticdeeltjes nu nog niet in het lichaam kunnen detecteren en dus gewoon niet weten hoe groot precies de huidige blootstelling is, of ze in bepaalde organen ophopen en wat ze daar doen’, aldus Vethaak. Hij maakt zich onder meer zorgen over de mogelijke rol van de eco- of biocorona. Zo’n dun laagje biomoleculen op plasticdeeltjes bevat microbiële componenten, eiwitten, vetten en andere organische stoffen. ‘Er zijn aanwijzingen dat toxische stoffen en pathogenen zo meeliften op microplastics en in het lichaam terecht kunnen komen.’
Momentum
Op basis van de resultaten van vijftien doorbraakprojecten start dit jaar vervolgonderzoek. ZonMw, Health-Holland en TNO investeren samen met 26 kennisinstellingen en private partners 5,4 miljoen euro in het door Legler en Vethaak geleide Microplastics and Human Health Consortium Momentum, dat onder meer methoden ontwikkelt om micro- en nanoplastics te analyseren in het menselijk lichaam en de effecten van plasticdeeltjes op het immuunsysteem te meten. ‘Nederland en Europa zijn voortrekkers in dit onderzoek met een lange adem, waarmee we fundamentele stappen voorwaarts willen maken’, aldus Vethaak.
‘We hebben inderdaad nog heel weinig kennis over detectie van micro- en nanoplastics’, beaamt de Wageningse toxicoloog Hans Bouwmeester, die zelf ook participeert in het Momentum-consortium. ‘We gaan onderzoek doen naar werkingsmechanismen, juist dat kan heel goed met celmodellen. Daarmee is dit project ook een goede aanzet voor een nieuwe wijze van risicobeoordeling, waarbij we zo min mogelijk gebruik maken van dierproeven.’