DOOR GERT VAN MAANEN - FOTO: RAMA , ILLUSTRATIE: JASON B. ROSS E.A., NATURE, 2024 - 29-03-2024 - Medische biologie
Een labmuis (Mus musculus). Foto: Rama, Wikipedia.
Het immuunsysteem van oude muizen is met antilichamen terug te zetten tot een jeugdigere staat, die beter virusziekten afweert.
Door met antilichamen verouderde bloedstamcellen uit te schakelen, is het bij muizen gelukt de achteruitgang in immuunrespons door veroudering te verminderen. Dat blijkt uit experimenten met hematopoietische stamcellen (HSC’s) van muizen en mensen uitgevoerd door een onderzoeksteam van Irving Weissman, hoogleraar pathologie en ontwikkelingsbiologie aan Stanford University in Californië (Nature, 28 maart). De methode richt zich vooral op het herstel van de productie van lymfoïde en myeloïde cellen, de twee lijnen van witte bloedcellen die een grote rol spelen bij afweerreacties. Het werkt bij muizen, maar (pre)klinisch onderzoek moet nog uitwijzen of zo’n immuuntherapie ook kans biedt het afweersysteem van oude mensen te verjongen.
IMMUNITEIT
De voorgestelde aanpak gaat er vanuit dat jeugdige HSC’s een evenwichtigere productie van lymfoïde en myeloïde cellen kennen, die later in het leven door achteruitgang tot een verschuiving richting myeloïde cellen leidt. Dit zorgt voor leeftijdsgebonden veranderingen in het immuunsysteem, zoals een verminderende adaptieve immuniteit en meer kans op ontstekingen. ‘De evolutie van het immuunsysteem van gewervelde dieren vond plaats in geografisch beperkte populaties’, stellen Weissman en collega’s. T- en B-stamcellen en -geheugencellen zijn afdoende om met het adaptieve immuunsysteem weerstand te bieden tegen lokale ziekteverwekkers. ‘Dan is productie van nieuwe T- en B-lymfocyten op latere leeftijd waarschijnlijk niet langer voordelig.’ Toegenomen mobiliteit en blootstelling aan nieuwe ziekteverwekkers heeft daar verandering in gebracht.
Schematische voorstelling van het 'verjongen' van de embronale stamcellen (HSC) met behulp van antilichamen. Illustratie: Jason B. Ross e.a., Nature, 28 maart 2024
Om het evenwicht in verouderende HSC-populaties te herstellen, ontwikkelden de onderzoekers een methode om ‘vooringenomen’ myeloïde-HSC’s uit te putten. Ze identificeren hiertoe celoppervlakte-eiwitten op de stamcellen, zoals CD150, CD62p en NEO1, die zowel bij muizen als mensen geassocieerd zijn met veroudering. Met antilichaamconditionering, die resulteert in afname van de ‘vooringenomen’ myeloïde-HSC’s, weten ze die bij (bijna twee jaar) oude muizen terug te zetten naar de situatie bij jonge (hooguit 6 maand oude) muizen. Aldus vertonen behandelde muizen verbeterde immuunresponsen op virale infecties met Friend murine leukaemia helper virus en spleen focus-forming virus.
‘DE VERTAALSLAG VAN MUIZEN NAAR MENSEN DUURT VAAK LANG'
De niet direct bij dit onderzoek betrokken Nijmeegse celbioloog Hendrik Marks vindt het een heel elegante aanpak. ‘Het is indrukwekkend hoeveel werk ze verzet hebben om goede epitopen – eiwitten op celmembranen – te vinden om die cellen te kunnen opruimen’, aldus Marks. Wel is hij bang dat er valse verwachtingen worden gewekt door bijna de hele discussie te wijden aan toepassingen bij mensen. ‘De vertaalslag van muizen naar mensen duurt vaak lang en regelmatig laten vindingen bij muizen zich niet of nauwelijks vertalen naar mensen. Maar wie weet hebben de auteurs al een follow-up bij mensen in de pijplijn zitten. Dat zou fantastisch zijn.’