Overdracht vogelgriep via uiers

Geautomatiseerd melken van koeien in een carousel. Detail uit foto van Gunnar Richter.

Melkmachinerie is vermoedelijk de boosdoener bij infectie van melkkoeien met vogelgriep, zoals afgelopen voorjaar in de Verenigde Staten. De luchtwegen lijken bij koeien geen rol te spelen in virusoverdracht.

Melken zorgt waarschijnlijk voor de overdracht van vogelgriep tussen melkkoeien. De dieren worden ziek van infectie via de uiers, en scheiden vervolgens veel virusdeeltjes uit in hun melk. Mogelijk verspreidt het virus zich vervolgens via melkmachinerie naar andere koeien. De luchtwegen lijken bij melkkoeien in elk geval geen rol te spelen in verspreiding van de vogelgriep. Een team van Duitse en Amerikaanse virologen en diergeneeskundigen trekt die conclusie in Nature van 25 september, op basis van experimenten.

Afgelopen voorjaar brak vogelgriep uit onder melkkoeien in de Verenigde Staten; 190 boerderijen waren de klos. Tussen boerderijen verliep overdracht vermoedelijk via transport van (ongemerkt) zieke koeien, maar hoe verspreidt de vogelgriep zich tussen koeien onderling? Om daar achter te komen infecteerden onderzoekers negen kalfjes en zes melkkoeien met H5N1, het virus dat vogelgriep veroorzaakt.

Kalfjes kregen in dit experiment het vogelgriepvirus via mond- en neusholte ingespoten, koeien via de uiers. Bij de helft van de koeien gebruikten onderzoekers – net als bij de kalfjes – de virusstam die dit voorjaar in de Verenigde Staten rondging. De andere drie koeien kregen een virusstam uit Europa.

Op wat hoesten en slijmproductie na werden de kalfjes nauwelijks ziek. De controlekalfjes waar ze naast stonden hadden al helemaal nergens last van. De koeien daarentegen kregen flinke uierontstekingen en koorts; zowel bij de Amerikaanse als bij de Europese virusstam. Hun melkproductie daalde met 90 procent, en de melk die ze uitscheidden zat vol met virusdeeltjes. Infectie bleef bij deze koeien wel beperkt tot de uiers: in de luchtwegen troffen onderzoekers geen virusdeeltjes aan. In aansluiting op eerdere studies vinden onderzoekers bij virusdeeltjes in geïnfecteerde koeien mutaties in het PB2 -gen. Die mutaties lijken replicatie in melkklieren te bevorderen.

In deze opstelling droegen de melkkoeien het vogelgriepvirus niet over naar andere koeien, maar dat kan mogelijk wel als men de dieren melkt, zo redeneren de onderzoekers. Eerder onderzoek wees al uit dat virusdeeltjes uit melk in melkmachinerie nog urenlang in staat blijven om dieren te infecteren.

Los daarvan lijkt overdracht via de luchtwegen op basis van dit onderzoek uitgesloten: zowel kalfjes als koeien stoten geen virusdeeltjes uit via hun mond of neus. De onderzoekers pleiten voor snelle implementatie van maatregelen om verspreiding van vogelgriep onder melkvee te voorkomen en zien goede mogelijkheden in monitoring van melk om dat voor elkaar te krijgen.