‘Breng de prik naar de mensen toe’

Drie vwo-leerlingen duiken in de dalende vaccinatiegraad en stuiten op desinformatie, taalbarrières en gebrekkige voorlichting.

Wie op internet zoekt naar de gevaren van de bmr-vaccinatie, komt vrij gemakkelijk op websites terecht die de prik in verband brengen met autisme. Wetenschappelijk is dat al lang en breed weerlegd, maar dat weet de doorsnee zoekende ouder niet. Betrouwbare informatie is vaak moeilijker te vinden, merken drie 6-vwo-scholieren van het Rijnlands Lyceum Sassenheim. Voor hun profielwerkstuk onderzochten ze maandenlang onder meer waarom steeds minder ouders hun kinderen laten inenten tegen bof, mazelen en rodehond. ‘Het was best schrikken’, zegt Puck Ruigrok. ‘Wij moesten zeker vijf keer klikken om juiste en betrouwbare informatie te vinden, en dan nog was de uitleg best ingewikkeld. Terwijl desinformatie op het internet min of meer voor het oprapen ligt.’ Samen met klasgenoten Robyn Sturkenboom en Doortje Warmerdam onderzocht ze de oorzaken en gevolgen van de dalende vaccinatiegraad. Het trio dook in de wetenschappelijke literatuur, interviewde ouders en gezondheidsprofessionals en visualiseerde het verband tussen vaccinatiegraad en infectierisico. Ze wonnen op 26 juni de KNAW Onderwijsprijs in de categorie Natuur en Gezondheid.

Titel: A Shot at Safety or a Dose of Danger
Auteurs: Puck Ruigrok, Robyn Sturkenboom en Doortje Warmerdam
Categorie: profielwerkstuk
Opleiding: vwo aan het Rijnlands Lyceum Sassenheim
Beoordelaar: Bastiaan Kikkert
Cijfer: 9,7
Bijzonderheid: winnaar KNAW Onderwijsprijs

Supertechnisch
‘Ik dacht: dat literatuuronderzoek doe ik wel even in een weekje, maar dat werd ruim een maand’, vertelt Sturkenboom. ‘Ik heb epidemiologische publicaties uitgeplozen, formules gecombineerd, grafieken gemaakt; dat heb ik enorm onderschat. De papers waren supertechnisch, en ik wilde het perfect doen.’ Ze vindt een duidelijk verband tussen vaccinatiegraad en infectierisico. ‘Rond de 95 procent zit je goed, dat is ook de RIVM-norm. Maar in sommige regio’s, zoals delen van de Biblebelt, zitten we op 60 procent. Dat zijn echte hotspots, met verhoogd uitbraakrisico.’ Toch blijkt er geen eenduidig cijfer te zijn voor wat het risiconiveau is bij een dalende vaccinatiegraad, legt Sturkenboom uit. ‘Sinds de invoering van de nieuwe privacywetgeving zijn vaccinatiegegevens minder gedetailleerd beschikbaar, waardoor informatie over bijvoorbeeld leeftijd en achtergrond vaak ontbreekt. Ook is de mate van natuurlijke immuniteit niet goed bekend, die per ziekte en generatie verschilt. Allemaal factoren waardoor je de risico’s moeilijker kunt inschatten.’

Vaccinatie-afwijzing
Naast wetenschappelijke literatuur verzamelen, hielden de scholieren interviews met ouders. ‘Dat was mijn taak’, zegt Ruigrok. ‘Maar ook dat bleek lastig. Vooral ouders die hun kinderen niet laten vaccineren, wilden niet meedoen.’ Uiteindelijk interviewde ze alleen ingeënte ouders, maar om het tegengeluid te reconstrueren sprak ze ook met professionals in de gezondheidszorg. Die noemden uiteenlopende redenen voor vaccinatie-afwijzing: van geloofsovertuiging en taalbarrières tot gemakzucht. ‘De eerste prik verloopt via het consultatiebureau, dus daar hoeven ouders geen extra moeite voor te doen. Maar voor de tweede inenting moeten ze zelf naar een vaccinatielocatie gaan; dat blijkt een drempel.’

Gratis
Een belangrijk probleem, benadrukken de inmiddels geslaagde vwo-leerlingen, is desinformatie. Daarom bevelen ze aan dat instanties zoals GGD en RIVM beter zichtbaar worden op sociale media en duidelijke, eenvoudige voorlichting bieden in meerdere talen. Ook praktische oplossingen kunnen helpen. ‘Breng vaccinaties naar de mensen toe’, stelt Ruigrok voor. ‘Ga naar scholen of wijkcentra. Dat neemt de logistieke drempel weg. Het Rijksvaccinatieprogramma biedt vaccinaties gratis aan, en het is jammer dat hier niet altijd gebruik van gemaakt wordt.’

Het profielwerkstuk telt liefst zeventigduizend woorden – ruim boven de limiet. ‘We wilden het zó goed doen. Achteraf misschien iets te ambitieus’, zegt Sturkenboom. ‘Maar we zijn alle drie heel trots op het resultaat, en blij dat ons werk zoveel aandacht heeft gekregen.’

Is jouw masterscriptie, bachelorthesis of profielwerkstuk interessant leesvoer voor je medebiologen? Stuur een mail naar redactie@bionieuws.nl