‘Verdeel covid-vaccins eerlijk over de wereld’

Hoe verdeel je een schaars covid-vaccin eerlijk over de wereldbevolking? Illustratie: University of Pennsylvania School of Medicine.

Het op ‘eerlijke en billijke’ manier mondiaal verspreiden van schaarse toekomstige vaccins voor covid-19 helpt sterfte en leed te minimaliseren.

Echt compleet geteste vaccins voor covid-19 zijn er nog niet, maar als de productie op gang komt zal de vraag het aanbod zeker ruim overstijgen. ‘Enig egocentrisch gedrag en vaccinnationalisme valt wellicht niet te voorkomen, maar wij willen vooral dát de discussie over een eerlijke verdeling van vaccins gevoerd worden. Het is nu crisis, maar dat kan ook een moment zijn om het hele systeem een beetje beter te maken’, zegt Lisa Herzog, adjunct-hoogleraar politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze is mede-auteur van een forumpublicatie in Science van 4 september waarin negentien experts een planmatige aanpak voorstellen voor toekomstige mondiale distributie van covid-19-vaccins.

Fair Priority Model

Het voorgestelde Fair Priority Model beoogt vroegtijdige sterfgevallen en ernstige onomkeerbare gevolgen voor de gezondheid zoveel mogelijk te beperken. Het richt zich op meetbare onderbouwingen van het aantal vaccindoses dat een land zou moeten ontvangen en de volgorde waarin dat gebeurt. Het model wijkt hierin af van het plan van wereldgezondheidsorganisatie WHO om vaccindoses te verdelen op bevolkingsomvang van landen. Het Fair Priority Model legt juist nadruk op meetbare zaken als het verwachte aantal verloren levensjaren door voortijdige sterfte dat een vaccin voorkomt, de verwachte algehele economische verbetering en het voorkomen van armoede. ‘Persoonlijk vind ik het belangrijk dat al het mogelijke leed wordt meegenomen en niet alleen politieke en economische macht de doorslag geven’, licht Herzog toe.

Oplaaien

‘Niemand verwacht een implementatie tot in perfectie, maar het plan kan een rol spelen in de discussies die zullen oplaaien rond vaccinproducenten en overheden.’ Het plan is ook deels toegeschreven naar het Covax-initiatief, de Covid-19 vaccin global access facility waarbij ook de Europese Unie zich 31 augustus aansloot. Herzog: ‘Dat is het soort internationale samenwerking dat we nodig hebben. Het zorgt voor enige coördinatie en toezicht. Dat is altijd beter dan chaos en anarchie waarbij sommige landen alles krijgen en andere met lege handen staan.’

Veldepidemioloog Amrish Baidjoe, werkzaam bij het Rode Kruis in Geneve en verbonden aan London School of Hygiene and Tropical Medicine, is blij dat het plan de discussie aanzwengelt over toegang tot vaccins. ‘Toch denk ik dat het weinig gewicht in de schaal legt. Het levert veel gedoe op om allerlei meetbare zaken in kaart te brengen en uiteindelijk zijn het vooral geopolitieke machten die bepalen waar het naartoe gaat. Er is een meer fundamenteel debat nodig hoe wij volksgezondheid in de wereld waarborgen. Het zou mooi zijn als covid daar een breekijzer voor wordt.’