Slaap dempt sociale stress bij muizen

Na een sociale nederlaag vallen sommige muizen in slaap. Zo dealen ze met de stress van een onaangename confrontatie met een soortgenoot.

Muizen die het onderspit delven na een confrontatie met een soortgenoot, vallen daarna van de stress soms in slaap. Een groepje neuronen in de middenhersenen blijkt daarvoor verantwoordelijk: onder invloed van sociale stress activeren de neuronen de pathway die de muizen doet indutten. Handig, want het slaapje dempt de angstgevoelens en daarmee de fysiologische en mentale impact van de geleden stress van de nederlaag. Dat schrijft een Chinees-Brits onderzoeksteam 1 juli in Science.

Het klinkt enigszins tegenintuïtief, want stress kan natuurlijk ook slapeloze nachten bezorgen. Toch was al langer bekend dat chronische stress de remslaap kan verlengen, en daarmee de kwaliteit van slaap bevordert. En hoewel de precieze functies en voordelen van slaap deels onbekend zijn, herstelt slaap hoe dan ook het lichaam. Zodoende vermoeden de Science-auteurs dat slaap wel eens een belangrijke adaptieve reactie kan zijn in stressvolle situaties.

Om dat te onderzoeken gebruiken ze een muismodel voor psychologische stress. Daarbij plaatsen ze telkens een uur lang een muis in de kooi van een agressieve soortgenoot. Na de stressvolle nederlaag, valt de verslagen muis meestal vrij snel in slaap. Als controles dienen onder meer jonkies die geen confrontatie uitlokken. Vervolgens evalueren de onderzoekers onder andere welke neurale circuits betrokken zijn bij de door stress aangewakkerde slaap en meten fluctuaties in corticosteroïdenniveaus.

Een groepje neuronen in de middenhersenen – specifiek in de area tegmentalis ventralis – wordt na zo’n sociale nederlaag actief. Dat blijken niet de klassieke dopamineneuronen die betrokken zijn bij belonings- en leerprocessen en sociale competentie, maar juist neuronen die gebruik maken van neurotransmitter GABA. Zo’n 15 tot 20 procent van alle GABA-erge cellen in de area tegmentalis ventralis is tot uren na de nederlaag actief. De cellen geven signalen door aan onder meer de hypothalamus. Activatie van deze pathway is essentieel voor de aanvang en de lengte van slaap. Na het stress-slaapje normaliseren de corticosteroïdenniveaus en blijft angstig gedrag achterwege, in tegenstelling tot verslagen muizen waarbij de slaap is ontnomen.

‘Kennis van zulke essentiële stappen in het brein kan helpen bij toekomstige ingrepen na stressvolle gebeurtenissen bij knaagdieren en misschien zelfs mensen’, schrijven de Nederlandse neurobiologen Marian Joëls en Ronald de Kloet in een bijgevoegd perspective. Verder wijzen ze op het feit dat er veel individuele variatie is in hoe muizen met slaap reageren op een sociale nederlaag – ongeveer de helft van de muizen in het onderzoek had een sterk verlengde remslaap. Volgens hen vraagt dit om vervolgonderzoek in grotere groepen muizen.