Door Aafke Kok - FOTO: CHIEN C. LEE - 13-01-2023 - Evolutiebiologie
Madagaskar kent veel unieke zoogdiersoorten, zoals deze tenrek (Hemicentetes semispinosus).
Het kost miljoenen jaren aan evolutie en kolonisatie om de menselijke impact op Madagaskar te compenseren.
De diversiteit aan zoogdieren op Madagaskar terug laten keren naar het niveau van voor menselijke verstoringen, puur op basis van evolutie en kolonisatie: het kan. Het duurt alleen wel miljoenen jaren. Dat berekent een internationaal team van (paleo)biologen 10 januari in Nature Communications, onder wie onderzoekers van Naturalis, de Universiteit van Amsterdam en de Rijksuniversiteit Groningen.
Om te herstellen wat tot nog toe verloren is gegaan aan zoogdiersoorten sinds de komst van mensen op Madagaskar is nu al 2,9 miljoen jaar nodig, zo berekenen de onderzoekers. Als alle zoogdiersoorten die op dit moment bedreigd zijn op Madagaskar binnenkort uitsterven, gaat het zelfs 23 miljoen jaar aan evolutie en kolonisatie kosten om de diversiteit terug te krijgen naar het niveau van 2.500 jaar geleden, voordat mensen een belangrijke rol speelden op het eiland.
Verstoring
Madagaskar kent veel unieke plant- en diersoorten; zo’n 90 procent komt nergens anders voor. Denk aan ringstaartmaki’s, baobabsoorten en tenreks. Een groot deel van de organismen op Madagaskar – 41 procent – is officieel kwetsbaar, bedreigd of ernstig bedreigd, onder meer door veranderd landgebruik, introductie van invasieve soorten en door mensen veroorzaakte klimaatverandering. Dat verstoring door mensen veel invloed heeft blijkt in elk geval uit de nu berekende miljoenen jaren hersteltijd die nodig zijn om het eiland terug te laten keren naar de situatie van 2.500 jaar geleden.
Voor nauwkeurige schattingen van evolutie- en kolonisatiesnelheid zijn veel gegevens nodig; de onderzoekers beperken zich bij hun berekeningen daarom tot zoogdieren op Madagaskar, waarover veel bekend is. Van de 249 nu levende en recent uitgestorven zoogdiersoorten die de onderzoekers meenemen zijn vleermuizen het best in herstel; als vliegende dieren kunnen zij het eiland relatief gemakkelijk koloniseren. Vleermuizen zouden ‘slechts’ 1,6 miljoen jaar nodig hebben om terug te keren naar de soortendiversiteit van 2.500 jaar geleden; dat wordt 2,9 miljoen jaar als de huidige bedreigde soorten ook uitsterven.
Impact
Gezien de mogelijke miljoenen jaren durende impact die uitsterving van huidige soorten op Madagaskar teweegbrengt, is het volgens de onderzoekers belangrijk om snel in te grijpen. ‘We wisten al dat Madagaskar een hotspot van biodiversiteit is, maar deze nieuwe studie zet in perspectief hoe ontzettend waardevol die diversiteit is. Deze bevindingen onderstrepen de potentiële winst die te behalen valt met natuurbehoud op Madagaskar’, aldus laatste auteur Luis Valente van Naturalis en de Rijksuniversiteit Groningen in een persbericht.