DOOR GERT VAN MAANEN - FOTO: IMAGESELECT - 16-01-2021 - Botanie
Freek Vonk geeft wilde dieren een stem, maar wat is er nodig om een botanisch mediafenomeen te creëren die bloemen, planten en zaden voor het voetlicht brengt?
Nederland ontbeert een botanische expert en persoonlijkheid die het brede publiek weet aan te spreken over de ‘prachtige wereld van bloemen, planten en zaden’. Daarom lanceert branchevereniging Plantum een campagne waarin men zoekt naar een ‘botanische personality’ die ‘het mediagezicht wil worden van de planten’ (zie 'Gezocht: media-gezicht', website Plantum). Een waardige opvolger van biologen en radio/tv-presentatoren Fop I. – ‘al wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit’ – Brouwer en Jan Just – Ja, Natuurlijk – Bos, die anno 2021 als David Attenborough en Freek Vonk ook planten een stem geeft. Wat zijn de benodigdheden om een enthousiasmerende botanische vlogger en gezaghebbende gesprekspartner voor Op1, Jinek, Beau, M en de Vooravond te worden?
Mariska van der Klis, hoofd communicatie bij branchevereniging voor plantenveredeling en zaden Plantum, en voormalig redacteur van de talkshows Pauw en Jinek
‘Dieren hebben zelfs een politieke partij en over vlees eten wil tegenwoordig iedereen van alles weten. In die trend lopen planten echt achter, terwijl ze aan de basis staan van vrijwel alle voedselketens. Zelfs consumenten weten maar heel weinig over de paprika’s, tomaten, bossen bloemen en broden die ze kopen. Terwijl er hele mooie verhalen over zijn te vertellen, krijgen maar weinig mensen die te horen. Kennis is er genoeg, ook bij de prachtige Nederlandse bedrijven die zich inzetten voor veredeling, opkweek en productie van zaden.
‘Maar om verhalen goed voor het voetlicht te brengen moet je de juiste toon weten te vinden: niet te complex, geen jargon en aansluiten bij de leefwereld van mensen. Vanuit mijn achtergrond als talkshowredacteur constateer ik dat we een Freek Vonk van de planten nodig hebben. Iemand die met passie over planten en zaden kan vertellen, zoals Erik Scherder praat over hersenen.
‘We zoeken geen woordvoerder, maar een botanische persoonlijkheid die ook best kritisch mag kijken naar de plantaardige sector. Iemand met een B-factor, die frank en vrij – maar wel met kennis van zaken – zijn of haar verhaal vertelt. Natuurlijk weet ik ook dat wij niet bepalen wie er voor zoiets in de media komt bovendrijven, maar ons initiatief kan wel een handje helpen. Want ik weet zeker dat degene die we zoeken, echt al lang is geboren.’
Noelle Aarts, hoogleraar sociaal-ecologische interacties aan de Radboud Universiteit Nijmegen
‘Mediageniek als Freek Vonk word je niet van de ene op de andere dag. Daar zijn voorwaarden aan verbonden en dat bestaat altijd uit meerdere elementen: de verhalen zelf – bijvoorbeeld over spannende dieren als haaien of slangen –, oprecht enthousiasme en – in dit geval – een stoere vent met avontuurlijke uitstraling. Dat blijkt dan een hele reeks mensen aan te spreken, van kinderen tot en met – bij wijze van spreken – Eva Jinek. Dat kun je niet simpel imiteren en is ook niet vanzelfsprekend. Je moet over relevante kennis beschikken en bereid zijn er veel energie in te steken. Je moet vooral ook heel veel heen en weer willen bewegen zodat de kans groot is dat je wordt gezien. En je moet tegen kritiek kunnen. Je erbij kunnen neerleggen dat je het niet iedereen naar de zin kan maken.
‘Aan wilde planten – en met name ook bomen en bossen – zitten uiterst boeiende en fundamentele verhalen verbonden: die gaan over onze omgang met de leefomgeving. Daar valt van alles over te zeggen en zeker ook aan te verbeteren. Dan spreekt het vooral aan als je ook handelingsperspectief kunt bieden, zoals natuurjournalist Caspar Janssen laat zien dat er door te rommelen met planten op je balkon een nieuwe wereld opengaat. Als ik iemand mag nomineren, dan kies ik voor een jonge onderzoeker: Sina Bohm, ecoloog, promotieonderzoeker in Wageningen en conservator van de nationale zadencollectie Het Levend Archief.’
Renée Bekker, plantenecoloog, kwartiermaker Informatiehuis Natuur bij BIJ12 en Provincie Groningen, en voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Botanische Vereniging (KNBV)
‘Dat planten een stem moeten krijgen, daar ben ik het hartgrondig mee eens. Het was voor mij zelfs een belangrijke reden om voorzitter van de KNBV te worden. De botanie is veel te weinig zichtbaar, terwijl planten de basis van alles zijn. Planten zijn de ideale opstap naar ecosysteemdenken. Het hangt misschien samen met de teloorgang van de taxonomie als basisdiscipline dat planten nu minder aandacht krijgen. Er zijn nog wel ontzettend veel floristen, dat is na vogelaar nog steeds de grootste natuurhobby. Passie is er ook genoeg en een aantal niches zijn prima gevuld. Arnold van Vliet is een enorme ambassadeur voor klimaat en de fenologie, Joop Schaminée voor vegetatiekunde en landschapsecologie, en Baudewijn Odé is een voortreffelijk florist. Geen gebrek aan passie en enthousiasme, maar ze zijn géén Freek Vonk. Voor het enthousiasmeren van kinderen en jongeren voor planten is er zeker nog een niche. Wat mij betreft vullen we die echt hardcore botanisch in, gericht op wilde planten en vele prachtige verhalen die hierover te vertellen zijn. Planten staan aan de basis van de biodiversiteit en zijn superbelangrijk.
‘Ik heb geen idee of ik zelf aan de Plantumcriteria voldoe, maar ik weet wel veel van zaden. Zoeken ze een frisse jonge vrouw of man van 25 tot 55 jaar? Dan zou ik nog mooi een jaar los kunnen gaan.’
Freek Vonk, evolutiebioloog, slangengifonderzoeker bij Naturalis, bijzonder hoogleraar evolutionaire biochemie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, mediafenomeen en tv-presentator
‘Planten zijn ook prachtig, schitterend en fascinerend. Daar zijn zeker ook superinteressante verhalen over te vertellen. We besteden in onze films ook wel aandacht aan gekke giftige of vleesetende planten, struiken die door de woestijn waaien of oeroude planten die extreme droogte kunnen overleven. Je moet het wel vaker hebben van het verhaal, want de meeste planten bewegen nu eenmaal niet. Voor wat ik doe bestaat geen recept, geen palet dat je kunt afkijken. Er zijn ook niet veel biologen die doen, wat ik doe.
‘Het belangrijkste is dat je puur en echt moet blijven, het draait om oprechte passie en de drive om ook andere mensen enthousiast te willen maken. Dat kan net zo goed voor klimplanten als voor gifslangen. Bekendheid krijg je ook niet overnacht, mijn eerste mediaoptreden was als student rond 2005, maar mijn eerste eigen tv-programma kreeg ik pas jaren later. Wetenschap – mijn andere passie – is en blijft een prima basis, al is het niet altijd makkelijk om het te combineren. Mijn belangrijkste tip is toch dat je vooral moet blijven doen wat je zelf leuk vindt, ongeacht of het aandacht oplevert. De grootte van je publiek is niet belangrijk, het is ook super als je een paar mensen enthousiast weet te maken.’