Krijgt Europa nu echt een nieuw ggo-beleid?

Greenpeace-activisten blokkeren eind april in Parijs de ingang het Franse ministerie voor ecologische transitie en roepen hun minister op zich uit te spreken tegen nieuwe ggo’s. Foto: Jean Nicholas Guillo/Greenpeace

Betekent de verschijning van het New Genomic Techniques-rapport een ommekeer in het terughoudende beleid dat Brussel tot nu toe voert rond nieuwe toepassingen van genetische modificatie?

Het huidige beleid op het gebied van genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) van de Europese Unie (EU) is niet langer houdbaar. Dat concludeert het rapport New Genomic Techniques van de Europese Commissie dat 29 april verscheen. Het is voor het eerst dat Brussel zwart op wit erkent dat het gevoerde ggo-beleid is ingehaald door de opkomst van nieuwe genomische technieken voor modificatie, zoals op Crispr-gebaseerde genredigeertechnieken, epigenetische ingrepen of inactivatie van rna’s. Het rapport stelt dat genetische modificatie kan bijdragen aan verduurzaming en dat sommige nieuwe genoomtechnieken net zo veilig of zelfs veiliger zijn dan gangbare en geaccepteerde veredelingstechnieken.

Ze kunnen daarmee een interessante bijdrage leveren aan de door de EU omarmde farm to fork-strategie van de Green Deal, die onder meer inzet op minder pesticidengebruik, meer biologische landbouw en teelt van ziekteresistente en klimaatbestendige gewassen. Wijst dit rapport op een nieuwe wind in Brussel en gaat het ggo-beleid van de EU nu echt veranderen of belooft het te weinig en komt het al te laat?

Microbioloog, Crispr-expert en Spinozawinnaar John van der Oost van Wageningen Universiteit

‘Het rapport heeft me toch wel opgelucht, dus ik zal niet al te zuur reageren. Het lijkt er toch echt op dat ze nu ook bij de EU inzien dat Crispr fantastische mogelijkheden biedt en een belangrijke bijdrage kan leveren aan verduurzaming van de landbouw en voedselproductie. De kwestie van veiligheid blijft altijd een punt en het is ook goed dat we daar scherp op blijven toezien. Aan wetenschappers viel het al lang niet meer uit te leggen dat relatief zorgvuldig genredigeren, waarin je nauwkeurig in de gaten houdt wat je doet, aan strengere regels moest voldoen dan vrij lukraak mutaties opwekken en hopen op iets beters. Het rapport kan best een kantelpunt worden, en ik hoop dat ze nu doorpakken en binnen vijf jaar de regelgeving tot op een acceptabel niveau aanpassen. Qua wetenschap zijn we in Europa net zo ver als andere landen. China en de VS zitten misschien qua toepassingen in de kopgroep, maar de Tour is nog niet halverwege en er komen nog bergetappes. Dat labelling een probleem gaat vormen omdat je ggogewassen niet meer van gangbare kunt onderscheiden is alleen maar mooi: het toont dat de producten van de Crispr-technologie ook in de natuur kunnen ontstaan, alleen gaat het nu veel sneller.’

Bioloog Patricia Osseweijer, hoogleraar biotechnologie en samenleving aan de Technische Universiteit Delft

‘Dit wekt zeker nieuwe verwachtingen en ik hoop ook echt dat we uit het verlamde biotechnologiedebat komen, waarbij de wens naar absolute veiligheid de ethische norm is geworden. De tijd is er ook rijp voor, nu we zien dat vrijwel iedereen bereid is vaccins te nemen die we danken aan nieuwe genetische technieken. Het is niet meer dan logisch dat ook economische afwegingen en argumenten rond het verduurzamen en het klimaatbestendig maken van de voedselproductie een rol spelen. Het realiseren van die duurzaamheid wordt steeds urgenter. Dat roepen we al jaren en wat dat betreft komt het mogelijke nieuwe beleid wel heel laat, maar misschien is het nog niet té laat. Het ggo-beleid van de EU heeft vooral bedrijven gefrustreerd en weggejaagd, maar de kennisinfrastructuur is nog redelijk op orde. Hoopvol is ook dat consumenten ook niet zo heftig op genetische modificatie reageren. Uit eerder onderzoek dat wij deden blijkt dat een meerderheid bereid is ggo-voedsel te kopen (GM Crops and Food, 2013).

‘Omdat we nieuwe genetische ingrepen niet meer kunnen traceren, wordt het ook steeds meer een voldongen feit. Wat mij betreft moeten we de technieken ook afwegen tegen de negatieve aspecten die aan gangbare landbouwmethoden kleven.’

Hoogleraar plantenveredeling Richard Visser van Wageningen Universiteit, medeauteur van een artikel over biotechinnovaties in biologische landbouw (Trends in Plant Science, 20 april)

‘Eerlijk gezegd ben en blijf ik vrij sceptisch dat dit rapport het verschil gaat maken. Er staat wel in dat het huidige beleid niet meer houdbaar is, maar concrete oplossingen geeft het niet. Er wordt opgeroepen tot een dialoog en te praten, praten, praten. Ja, in praten zijn ze erg goed in Brussel, maar het is hoog tijd dat er echt iets in beweging komt. Als het tempo zo traag blijft, worden we zo weer achterhaald door de werkelijkheid, want de ontwikkelingen elders staan niet stil. De problemen die het rapport signaleert zijn ook niet nieuw, maar al lang algemeen bekend en gemeld.

‘In ons artikel roepen we op om pragmatisch oplossingen in te zetten en nieuwe gentechnologie te combineren met milieuvriendelijke landbouwmethoden. Als je minder pesticiden wil gebruiken en 25 procent biologische landbouw nastreeft, wordt het alleen maar belangrijker om opbrengstverliezen als gevolg van ziekten en plagen te voorkomen met nieuwe rassen. Het is daarom jammer dat Brussel zich volledig vastpint op biologische landbouw in plaats van te opteren voor een landbouw die ongeacht de naam leidt tot een duurzamere voedselproductie. Ons Durph-project met resistentiegenen tegen aardappelziekte laat zien dat je met deze technologie nog maar één keer in plaats van twaalf keer hoeft te spuiten. Deze technieken onder de ggo-wetgeving laten vallen of ze niet gebruiken omdat een bepaalde stroming in de landbouw ze niet wil gebruiken is fnuikend voor een verduurzaming van de totale Europese land- en tuinbouw.’

Greenpeace EU ggo-beleidsadviseur Kevin Stairs in een persreactie op 29 april

‘Nieuwe genetische modificatietechnieken maken het biotechbedrijven mogelijk significante veranderingen in organismen aan te brengen die niet in de natuur voorkomen en fundamenteel verschillen van traditionele veredelingstechnieken. Het bewijs groeit dat nieuwe ggo-technieken onbedoelde mutatie-effecten teweegbrengen, naast de door de ontwikkelaars gewenste veranderingen. De EU heeft de verantwoordelijkheid de rechten te beschermen van boeren om te bepalen wat ze planten en voor burgers wat ze willen eten, en ze moet het milieu en de biodiversiteit beschermen tegen mogelijke gevaren van ggo’s. De Europese Commissie en nationale overheden dienen het voorzorgsbeginsel te respecteren en de uitspraak van het Europese Hof van Justitie: ggo’s met een andere naam zijn nog steeds ggo’s en moeten wettelijk ook zo behandeld worden. Greenpeace roept daarom op om ggo’s geproduceerd met nieuwe technieken onderhevig te laten zijn aan dezelfde regels als oudere ggo’s.’