Amazonevogels krijgen kleiner lichaam

De vleugel van een roodkapmierlijster (Formicarius colma), een van de onderzochte Amazonevogels.

Door toegenomen hitte en droogte wegen niet-migrerende vogels in het Amazonewoud steeds minder, terwijl hun vleugels langer worden.

Zelfs in een van de meest afgelegen delen van het Amazonewoud heeft de huidige klimaatverandering invloed op vogels. Niet-migrerende soorten die de lagere delen van het woud bevolken blijken de afgelopen veertig jaar steeds kleiner geworden. In tegenstelling tot hun gekrompen lichaam, nam de lengte van vleugels bij de meeste soorten juist toe. Dat concludeert een internationaal onderzoeksteam 12 november in Science Advances.

Vergelijkbare veranderingen bij vogellichamen en vleugels zijn eerder al waargenomen bij migrerende soorten, maar daarbij is het lastiger vast te stellen of klimaatverandering de boosdoener is. Ook bijvoorbeeld habitatdegradatie kan lichaamsgrootte beïnvloeden; bovendien ondervinden migrerende soorten soms verschillende klimaattrends vanwege hun grote leefgebied. De 77 soorten die biologen nu onderzochten hadden de afgelopen veertig jaar daarentegen hetzelfde, nagenoeg onverstoorde stuk Braziliaanse regenwoud tot hun beschikking.

Het woud is wel onderhevig aan klimaatverandering, blijkt als onderzoekers klimaatdata heranalyseren. Vooral in het droge seizoen ontstaan problemen. Sinds 1966 valt er tussen juni en november gemiddeld 15 procent minder regen, terwijl de temperatuur steeg met 1,65 graden. In vier decennia aan veldwerk wisten onderzoekers daarnaast meer dan vijftienduizend vogels te wegen en op te meten. Daaruit blijkt dat alle onderzochte soorten gemiddeld genomen inleveren aan lichaamsgewicht. Bij sommige soorten nam het gewicht per decennium tot bijna 2 procent af – een vogelsoort die in de jaren tachtig nog 30 gram woog, is nu dan nog maar 27,6 gram zwaar. Voor 69 procent van de soorten neemt vleugellengte bovendien toe, in verhouding tot hun lichaam. Vogels die wat hoger in de bomen leven en daardoor sterker zijn blootgesteld aan klimaatverandering, vertoonden de sterkste lichaam- en vleugelveranderingen.

Dat lichamen kleiner worden bij hogere temperaturen is volgens de biologen niet verrassend; het komt overeen met de geest van de regel van Bergmann, die kleinere lichamen voor warmere streken voorspelt. Voor migrerende vogels is toegenomen vleugellengte wellicht een compensatiemechanisme om in staat te blijven lange vluchten te maken. Voor de Amazonevogels is dat echter niet per se nodig. Volgens de onderzoekers is de meest aannemelijke verklaring in dit geval dat grote vleugels bij een kleiner lichaam de beste vliegefficiëntie opleveren in tijden van schaarste of stress als gevolg van klimaatverandering.