Schedel ondermijnt verhaal menselijk evolutie

Yunxian-schedel 2. Foto: Gary Todd

Na digitale reconstructie onthult een bijna miljoen jaar oude Yunxian-schedel een onverwachte overgangsvorm tussen de vroege en moderne mens.

Digitale reconstructie van een sterk vervormd schedelfossiel uit China suggereert dat die toebehoort aan een vroege tak van een groep mensachtigen, de zogenoemde Homo longi-clade, die de zustergroep zou zijn van de hedendaagse mens (Science, 26 september).

Veel van wat bekend is over menselijke evolutie is gebaseerd op fossiele schedels. Fossiel bewijs laat onder andere zien dat tijdens het Midden-Pleistoceen (773 duizend tot 129 duizend jaar geleden) meerdere Homo-lijnen met uiteenlopende fysieke kenmerken naast elkaar bestonden. De Yunxian-schedels uit China dateren van bijna een miljoen jaar geleden en vertonen een opmerkelijk mozaïek van primitieve eigenschappen en kenmerken die doen denken aan de moderne mens. Vervorming en compressie van één van de schedels, Yunxian 2, zorgt er desondanks voor dat wetenschappers al ruim dertig jaar twisten over de relatie van deze fossielen tot Homo sapiens.

Wenkbrauwbot
Met behulp van CT-scans stellen onderzoekers nu vast dat het letsel van Yunxian 2 vooral bestaat uit breuken en verplaatsingen van fragmenten, niet uit plastische vervorming. Na digitale correctie blijkt de schedel in sommige aspecten – een dik wenkbrauwbot en laag en langgerekt schedeldak – op de vroege mensachtige Homo erectus te lijken, maar andere typische trekken juist te missen. Het grote hersenvolume en de nauwe afstand tussen de ogen van Yunxian 2 doen daarentegen denken aan H. sapien s en andere latere Homo -lijnen.

Zustergroep
Gezien de combinatie van eigenschappen van vroegere mensensoorten en meer afgeleide kenmerken, concluderen de auteurs dat Yunxian 2 een overgangsvorm vertegenwoordigt tussen H. erectus en latere Aziatische fossielen. Verdere analyse toont volgens hen aan dat de meeste van deze fossielen, inclusief de Yunxian-schedels, een gezamenlijke voorouder hebben en bovendien de zustergroep vormen van de sapiens-clade. Deze door hen vermeende zustergroep, de longi -clade, omvat waarschijnlijk ook de mysterieuze denisovamens: een vrij recent voorkomende mensensoort die evenals de neanderthaler (Homo neanderthalensis) nog dna-sporen achterlaat in hedendaagse populaties en waaraan wetenschappers pas enkele jaren geleden een schedelfossiel konden toeschrijven.

De Yunxianschedels uit China dateren van bijna een miljoen jaar geleden

Hoewel de wetenschap neanderthalers voorheen als de meest nauwe verwant van de moderne mens beschouwde, claimt het onderzoeksteam nu een ander scenario: H. sapiens splitste zich volgens hen niet 0,5 tot 0,7 miljoen, maar zo’n 1,38 miljoen jaar geleden af van H. neanderthalensis. De splitsing tussen H. sapiens en de longi-clade ontstond aldus de onderzoekers later, rond 1,32 miljoen jaar geleden, wat zou betekenen deze groep van mensachtigen het dichtst bij de hedendaagse mens staat.