Door Steijn van Schie - Foto: Flickr/Corinne Staley - 30-11-2019 - Botanie
Het gaat niet goed met de vaatplanten in Afrika: 40 procent van de huidige diversiteit staat op het spel.
Grofweg een derde van de Afrikaanse vaatplanten wordt met uitsterven bedreigd. Vier specifieke regionen worden het hardst getroffen: West-Afrika, het Ethiopisch Hoogland, zuidelijk Congo en Centraal-Tanzania. Daar staat de lokale flora op het punt 40 procent van haar huidige diversiteit te verliezen. Dat concludeert een internationale groep biologen 20 november in Science Advances door 22.036 soorten Afrikaanse vaatplanten in te delen in vijf categorieën: waarschijnlijk bedreigd, potentieel bedreigd, waarschijnlijk zeldzaam, potentieel zeldzaam en waarschijnlijk niet bedreigd.
Het lijkt in die zin vrij veel op de rode lijst van de International Union for Conservation of Nature, waarop planten en dieren vergelijkbare categorieën krijgen toegewezen. Hoewel 86 procent van alle zoogdieren en 61 procent van alle vogels op die lijst staan, is de dekkingsgraad voor planten slechts 8 procent. ‘Dat komt aan de ene kant doordat er ongeveer een factor honderd meer planten dan zoogdieren zijn’, weet Jan Wieringa, Naturalisbioloog en co-auteur van de huidige studie, ‘maar ook doordat assessments heel tijdrovend zijn. Je bent per soort ongeveer een halve dag per persoon kwijt. Dat is voor die enorme hoeveelheden planten nauwelijks haalbaar.’
Automatiseren
Quick and dirty was daarom het credo van de onderzoekers. Door verspreidingsgegevens van Afrikaanse vaatplanten te verzamelen en bundelen, konden ze de soort voor soort-beoordeling automatiseren. Ze nemen daarbij een slag om de arm en voegen het woord ‘waarschijnlijk’ toe aan twee categorieën. Want anders dan bij de officiële rode lijst, wordt in dit model niet rekening gehouden met de hele ecologische achtergrond van elke individuele soort.
Volgens Wieringa is dat in dit geval niet erg. ‘Het model laat in grote lijnen de ernst van de zaak zien, en pinpoint gelijk de belangrijkste probleemgebieden én de soorten die als eerst verder onderzocht moeten worden. Bovendien kun je ons model ook gebruiken voor andere gebieden, als er maar een goeie plantendatabase van is. En voor mensen die hier nooit over nadenken is deze paper hopelijk een wake-upcall.’
Van alle onderzochte soorten valt 17 procent in de categorie waarschijnlijk bedreigd, 14 procent in potentieel bedreigd en 33 procent in waarschijnlijk zeldzaam. Deze laatste categorie is momenteel niet bedreigd, maar kan die stempel bij verlies aan habitat wel snel krijgen. De meeste biodiversiteit zit door relatief weinig houtkap in Centraal-Afrika. Maar daar valt tegelijkertijd ook het meest te verliezen, zeker gezien de houtkap en hoeveelheid plantages in het gebied toeneemt.