Wetenschap onder Trump

‘De regering-Trump is bezig met een harde aanval op de wetenschap’, aldus wetenschapsprogramma Focus. Wat merken Nederlandse onderzoekers daarvan?

Wetenschap in Amerika staat sinds het aantreden van president Donald Trump op losse schroeven. Subsidies worden niet langer verstrekt als in de aanvraag woorden als vrouw, diversiteit of klimaatverandering staan. Bellen met collega’s in het buitenland is verboden. Wat voelen Nederlandse onderzoekers hiervan, vroeg wetenschapsprogramma Focus zich 12 maart af. Bionieuws maakte een compilatie van de reacties van biowetenschappers die aan het woord kwamen.

‘Het is bijna niet te bevatten in welk tempo hier de wetenschap wordt afgebroken, het is heel beangstigend. De wereld is heel verbonden als het om wetenschap gaat, en daar spelen de VS een cruciale rol in. Dat heeft enorme impact, niet alleen op Nederland, maar ook wereldwijd. En ook voor de democratische rechtstaat. Daar is open, ongecensureerde wetenschap een belangrijk onderdeel van. Als dat zo snel kan eroderen in Amerika, wat betekent dat dan voor Nederland op de lange termijn? Amerika was een baken van uitstekende en vrije wetenschap. Dat is in no time zo onder druk komen te staan.

‘We verzamelen zelf ook enorm veel data. Meestal delen we die data. Het medium waarop je dat bewaart moeten we meer zelf gaan regelen, zodat we niet afhankelijk zijn van de big tech in Amerika. Maar we houden al heel lang een pleidooi om hiervoor meer te investeren in Europa. ‘Ik ben heel blij dat de minister (Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Eppo Bruins, red.) zegt dat hij zal blijven staan voor academische vrijheid en integriteit, en ik hoop echt van harte dat dat geen loze woorden zijn. En dat hij zijn collega’s zal blijven uitleggen dat tegengeluiden, feiten, kritische reflectie om de wereld om ons heen – in welk vakgebied dan ook – nodig zijn om vooruit te komen en ons niet te laten kapen door andere belangen. Dat betekent dus ook dat de politiek zich niet bemoeit met inhoudelijke keuzes in wetenschap en onderwijs. Financiering is daar een belangrijk onderdeel van.’

‘Op de lange termijn is het levensbedreigend als je geen verder onderzoek doet aan klimaatverandering en niet probeert dat tegen te gaan. Bij extreme weersgebeurtenissen kunnen bovendien levensbedreigende situaties ontstaan als de capaciteit om die te voorspellen naar beneden gaat en je mensen niet op tijd kunt waarschuwen.

‘Ik ben bang dat we allemaal gedwongen worden in ons eigen geografische gebied onderzoek te doen. Maar wetenschap functioneert bij de kritiek van anderen, en hoe verder die mensen van je af staan, hoe beter ze kritiek kunnen uitoefenen.

‘Bij het IPCC nemen heel veel mensen deel aan zo’n assessment. Daar wordt nu gewoon een derde uitgezet. Dat gaat uiteindelijk, of je het nou wilt of niet, ook de kwaliteit van rapportages beïnvloeden.

‘Op het moment dat er gaten vallen in dataverzameling in Amerika zullen Amerikanen daar in eerste instantie vooral last van hebben, maar indirect hebben wij dat ook. Voor klimaatonderzoek heb je eigenlijk lange meetreeksen nodig, in de orde van dertig of vijftig jaar. Als je daar periodes uithaalt, zijn die reeksen veel onbetrouwbaarder. Dan kun je dus niet meer vaststellen of die golfstroomcirculatie gaat veranderen.’

‘Het is een ontzettende aanval op waar mijn onderzoek zich mee bezig houdt. Met één pennenstreek wordt het ongedaan gemaakt en geclassificeerd als iets dat niet bestaat. Ik ben een workshop aan het organiseren rondom man-vrouwverschillen bij hart- en vaatziekten. We hadden zowel een focus op biologische verschillen als ook op maatschappelijke, sociaal gedreven verschillen, die ook uitleg geven over waarom mannen en vrouwen verschillend zorg gebruiken. We zien nu dat Amerikaanse collega’s zeggen: we kunnen eigenlijk alleen nog maar over biologische verschillen praten. Woorden als women en female , die mogen ze niet gebruiken. Maar ook woorden die helemaal niet gaan over diversiteit en inclusie, zoals bias of increase . ‘Ik heb recent een subsidieaanvraag gedaan met een groot internationaal consortium waarin Amerika een grote rol speelt. We weten nu niet of onze Amerikaanse collega’s mee kunnen blijven doen. Ik heb gekozen om niet mee te gaan in de censuur. Als Amerikaanse collega’s niet mee kunnen doen is dat heel verdrietig, maar we moeten niet hebben dat het beleid in de VS onze onderzoekpraktijken gaat aanpassen.’

‘Dat ze uit de WHO stappen is een zeer zorgelijke maatregel. Ook omdat Amerika voor een vijfde van het budget zorgt, waarbij het deel dat bedoeld is voor rampen, uitbraken en andere crises het meest benadeeld wordt. Collega’s bij de WHO geven aan onmogelijke keuzes te moeten maken: gaan we in Centraal-Afrika polio bestrijden, of springen we op een ebola-uitbraak? Bovendien onttrekken de VS zich aan afspraken. Uitbraken moet je melden bij de WHO zodat iedereen alert is. De uitbraak van aviaire influenza in Amerika konden we tot begin januari goed volgen, daarna ging ineens de website uit de lucht. Als je zulke uitbraken niet meer nauwlettend kunt volgen zodat je erop kunt reageren: dat is levensbedreigend.

‘De wetenschap komt op achterstand. Daar hebben we nu al last van. Heel veel onderzoekers leven van NIH-funds. Groepen over de hele wereld werken samen. Onderzoek naar medicijnen en vaccinaties ligt stil, of wordt vertraagd doordat je informatie niet meer kunt uitwisselen. Zij kunnen niet meer naar congressen en mogen alleen publiceren als onderzoek heel hoge impact heeft. Voordat je dat weer inhaalt... Ook doordat wetenschappers ontslagen worden is er een groot verlies in kennis.

‘Wetenschappers daar voelen de opdracht om vertrouwen terug te winnen. Dat is ook een van de lessen van de pandemie. Dat we als wetenschappers beter moeten meegeven hoe wetenschap werkt, en dat je met de kennis van nu anders kunt kijken naar de conclusies van gisteren.’