Door Belana van Wijngaarden - FOTO: CHARLES SHARP/SHARP PHOTOGRAPHY - 17-10-2025 - Nomen
FOTO: CHARLES SHARP/SHARP PHOTOGRAPHY
Hoewel de naamgeving een zachtaardig karakter suggereert, beschermen diadeemmeerkatvrouwtjes hun jongen noodgedwongen tegen moordlustige soortgenoten.
De diadeemmeerkat (Cercopithecus mitis stuhlmanni) leeft in groepen van ongeveer tien dieren, bestaande uit een dominant mannetje, enkele vrouwtjes en hun jongen. Vrouwelijke individuen blijven veelal hun hele leven lang in hun geboortegroep. Enkel wanneer een groep meerkatten zich opsplitst, krijgen de vrouwelijke apen de zeldzame kans om hun sociale omgeving opnieuw vorm te geven.
Amerikaanse wetenschappers volgden vijf groepssplitsingen in het Kakamega-woud in Kenia en ontdekten dat beste vriendinnetjes er vaak voor kiezen om zich gezamenlijk bij dezelfde groep aan te sluiten. Sociale banden blijken hierbij een grotere te spelen rol dan bloedbanden (Proceedings of the Royal Society B, 25 september). Vrouwtjes met jonge of ongeboren kroost kiezen bijna altijd voor de groep waarin het vertrouwde mannetje de leider is. Dat is niet zozeer een blijk van liefde naar hun eigen kerel, als wel vrees voor de onbekende. Een gegronde angst, want nieuwe meerkatmannetjes neigen geregeld naar kindermoord, waarbij ze andermans jongen doden om zo zelf sneller voort te kunnen planten met vrouwelijke groepsgenoten.
Twijfelachtig
De wetenschappelijk naamgever van deze apensoort was vast niet op de hoogte van deze naargeestige gewoonte. Over de genusnaam – afgeleid uit het Oud-Griekse κέρκος (kerkos), ‘staart’, en πίθηκος (píthēkos), ‘aap’ – valt niet te twisten: de meerkatstaart is langer dan de rest van het lichaam. De soorttoevoeging mitis daarentegen, die stamt uit het Latijn en vertaalt als mild of zachtaardig, is toch wat twijfelachtig. Een eerbetoon aan de Duitse ontdekkingsreiziger Franz Stuhlmann (1863-1928), die in Oost-Afrika talloze dieren beschreef, bezorgt de diadeemmeerkat de ondersoortaanduiding stuhlmanni.
In de Engelse volksmond staat dit dier eveneens bedenkelijk bekend als gentle monkey: lieflijke aap. De Nederlandse naam dankt de diadeemmeerkat aan de opvallende band van lichtgekleurd haar boven de ogen en laat de persoonlijkheid van deze apensoort wijselijk buiten beschouwing.