DOOR GERT VAN MAANEN - FOTO: KARS VELING-DE VLINDERSTICHTING / TYCHO MALMBERG-NIBI - 30-05-2025 - Entomologie
Het witte c'tje - op de onderkant van de vleugels in spiegelbeeld - is goed zichtbaar en de gehakkelde aurelia heet in het oud-Nederlands ook wel de c-vlinder. Foto: Kars Veling, De Vlinderstichting.
De gehakkelde aurelia duikt steeds vaker op in de stad en een ervan is nu zelfs bezig zich te verpoppen in de NIBI-achtertuin.
In de NIBI-achtertuin in Bilthoven dook 15 mei een rups op van de gehakkelde aurelia (Polygonia calbum) die zat te schransen op een aalbesstruik. Toen de Vlinderstichting op Biodiversiteitsdag bekendmaakte dat de gehakkelde aurelia het inderdaad goed doet in de stad (Nature Today, 22 mei) was onze vlinder in alle stilte aan het verpoppen. De wintervorm – die minder opvalt door meer donkere kleuren op de onderzijde – is ‘nu wel zo’n beetje verdwenen, maar de nieuwe generatie dient zich al weer aan’, meldt de Vlinderstichting accuraat.
Het betreft dan de zomervorm, met fellere kleuren en minder diep ingesneden vleugelranden, die ook wel bekend staat als forma hutchinsoni. Een eerbetoon aan de Britse vlinderexpert Emma Sarah Hutchinson (1820-1905), die Victoriaanse dames aanspoorde om vlinders en planten te bestuderen (Entomology and Botany as Pursuits for Ladies, 1879) en veel bijdroeg aan de kennis over de levenscyclus van vlinders. Een klassieker is haar publicatie over de gehakkelde aurelia en mogelijke maatregelen om teruggang van deze vlinder te stoppen (The Entomologist, 1881). Ook in Nederland ging het lang bergafwaarts met de gehakkelde aurelia, maar sinds de jaren zeventig is het juist een van de weinige vlinders die lijkt te profiteren van opwarming en verstedelijking.
De Nederlandse naam is natuurlijk te danken aan de sterke insnijdingen in zowel vleugels en de oranje tot bruine kleur ( aureus is ‘goud’ in Latijn). Het gehakkelde zit ook in de genusnaam Polygonia: veelhoekig, van polus en gonia . De soortsaanduiding c-album verwijst grappig genoeg naar het kleine witte c’je op de onderzijde van de vleugel. Een oud-Nederlandse naam was dan ook de witte-c vlinder en ook Duitsers (C-Falter) en Fransen (Papillon-c) is het lettertje opgevallen. Britten beoordelen dat natuurlijk anders en zien een witte komma en noemen ze Comma’s. Het NIBI is in blijde verwachting van een Comma forma hutchinsoni.
Update:
Verpopt
Op woensdag 11 juni kroop de gehakkelde aurelia - met wit c'tje - uit de pop in de NIBI-tuin. Foto: Tycho Malmberg, NIBI.
Zie ook:
-Gehakkelde aurelia - Polygonia c-album - Website De Vlinderstichting
-Emma Hutchinson - Wikipedia