‘Chimps zijn rationele wetenschappers’

Net als (veel) mensen blijken chimpansees in staat hun overtuigingen selectief te herzien in het licht van nieuwe bewijzen.

Chimpansees bezitten het vermogen om nieuw aangedragen bewijs rationeel te beoordelen en op basis daarvan hun overtuiging te herzien. Dit blijkt uit een serie experimenten, uitgevoerd bij 15 tot 23 semi-wilde chimpansees (Pan troglodytes) die leven in het Ngamba Island Chimpanzee Sanctuary in Oeganda. ‘Samengevat geven deze bevindingen aan dat chimpansees tegenstrijdige bewijsstukken metacognitief evalueren binnen een reflectieproces’, schrijven gedragsbiologen en cognitief psychologen, onder wie eerste auteur en ontwikkelingspsycholoog Hanna Schleihauf van Universiteit Utrecht in Science van 31 oktober.

Bewijssterktes
Schleihauf en collega’s gebruiken een experimentele opzet waarbij de mensapen de kans krijgen hun eerste keuze te herzien nadat ze aanvullend bewijs verkrijgen en ook worden geconfronteerd met wisselende bewijssterktes. De chimpansees krijgen in totaal acht mogelijkheden om voedsel (pinda’s) te vinden dat is verstopt in twee identieke dozen. Hierbij kunnen ze steeds maar één doos selecteren. In de experimenten ontvangen ze twee opeenvolgende aanwijzingen over de verborgen beloning: één met sterk, overtuigend bewijs en een andere met zwak bewijs. Bij overtuigend bewijs zien ze het voedsel zelf of kunnen ze de pinda’s horen als ze met de doos schudden. Indirect visueel bewijs of slechts sporen van voedselresten achter de doos zijn gebruikt als zwak, niet-overtuigend bewijs. Ongeacht de volgorde waarin deze bewijzen worden aangeboden, blijken de chimpansees consequent hun keuze te baseren op het sterke bewijs. Ook herzien ze vaak hun keuze als ze na zwak bewijs worden blootgesteld aan sterker bewijs.

In experimenten met drie dozen – één met auditief, één met visueel en een derde zonder bewijs – is vervolgens vastgesteld dat ze echt de relatieve sterkte van alle bewijzen gebruiken en niet alleen steeds de zwakkere aanwijzing afwijzen. Uit het onderzoek komt tevens naar voren dat chimpansees gevoelig zijn voor de hoeveelheid beschikbaar bewijs.

Spontaan
‘Uit de experimenten van Schleihauf en collega’s blijkt dat chimpansees consistent twee tot drie keer vaker rationele keuzes maken dan niet-rationele keuzes in alle scenario’s’, constateert de niet bij dit onderzoek betrokken Amerikaanse evolutionair antropoloog Brian Hare van de Duke University in een gelijktijdig in Science gepubliceerde perspective, met de onthullende titel ‘Chimpanzees are natural scientists’ . Hare: ‘Deze bevindingen tonen aan dat niet-menselijke apen spontaan het vermogen hebben om bewijs van wisselende sterkte te wegen, eerdere keuzes te herzien en zich aan te passen wanneer bewijs onbetrouwbaar blijkt te zijn.’