Honden waren al vroeg heel divers

Een archeologische (boven) en moderne (onder) hondenschedel, die zijn gebruikt in het fotogrammetrische onderzoek. Foto: Carly Ameen (University of Exeter).

Hondenschedels vertonen elfduizend jaar geleden al veel morfologische variatie: twee keer zoveel als die van wolven.

Het domesticeren van honden begon waarschijnlijk al tijdens het late Pleistoceen, maar de eerste zichtbare kenmerken hiervan zijn pas zichtbaar vanaf elfduizend jaar geleden. Die eerste honden laten dan wel meteen een opmerkelijke variatie in schedelmorfologie zien, wat de gedachte in twijfel trekt dat gerichte fokkerij vanaf Victoriaanse tijden – midden 19de eeuw – de enige oorzaak is van de enorme huidige diversiteit aan hondenrassen. Dit blijkt uit geavanceerde 3D-morfometrische analyses aan 643 schedels van hondachtigen die vijftigduizend jaar evolutie bestrijken (Science, 14 november). Hierbij neemt een internationaal team van archeologen, zoölogen en genetici, geleid vanuit Montpellier en Exeter, metingen aan 86 moderne wolvenschedels uit verschillende regio als vergelijkingsmateriaal mee.

Siberië
Over het verloop van de domesticatie van honden heerst volop discussie. Het is waarschijnlijk dat die meerdere keren en in verschillende regio’s plaatsvond. Sommige archeologen claimen dat mensen al 33 duizend jaar geleden in Siberië gedomesticeerde honden hielden, maar de meeste paleogenetici dateren de afsplitsing van afstammingslijnen van de hond – net als de huidige studie – op ongeveer elfduizend jaar geleden.

Visualisatie van verschillen in schedelvorm tussen moderne honden (roze) en moderne wolven (groen), weergegeven ten opzichte van een gemiddelde morfologie. Foto: Colline Brassard (VetAgro Sup/Mecadev).

De oudst bekende honden bezitten schedels die binnen de huidige maatvoering vallen, maar zijn doorgaans wel kleiner en hebben niet de overdreven kenmerken van hedendaagse rassen, ontdekten de onderzoekers. Toch noemen ze hun diversiteit verrassend: de morfologische variatie is ongeveer de helft van die van moderne honden, maar twee keer zo groot als die van hun voorouders: de wolven. De Australische archeozoöloog Melanie Fillios stelt in een gelijktijdig gepubliceerd commentaar dat deze studie aanzet tot heroverweging van de ‘timing en ontwikkeling’ van de relatie tussen mensen en honden. Dat de geschiedenis van mensen en honden in ieder geval al duizenden jaren nauw met elkaar verweven is, blijkt ook uit een ander artikel in Science van 14 november. Analyses aan zeventien oude hondengenomen wijzen erop dat honden en mensen tussen 9.700 en 870 jaar geleden vaak gezamenlijk migreerden door oostelijk Eurazië.