Door Steijn van Schie - FOTO: NEIL SAINTILAN - 13-06-2020 - Paleobiologie
Als de zeespiegelstijging doorzet naar meer dan 7 millimeter per jaar, dreigen mangroven te verdrinken.
Een beetje zeespiegelstijging is voor een doorsnee mangrovebos geen probleem. Maar gaat het te snel, dan verzuipt de boel.
Mangroven kunnen een maximale zeespiegelstijging aan van 7 millimeter per jaar, boven die drempelwaarde verdrinken de bomen en struiken in dit (sub)tropische ecosysteem. Dat concludeert een internationale groep geologen en biologen 7 juni in Science op basis van 78 boorkernen. Momenteel stijgt de zeespiegel met 3,4 millimeter per jaar, maar bij een business as usual -scenario loopt dat op tot 10 millimeter per jaar in 2100. Dan zit er voor een mangrovebos nog maar één ding op: landinwaarts migreren. Maar gezien het menselijk kustgebruik zit dat er op de meeste plekken niet in.
IJstijd
‘Mooi en relevant onderzoek’, zegt de Utrechtse mangroveonderzoeker Job de Vries, niet betrokken bij de studie. ‘Er is wel eerder werk gedaan om met boorkernen het effect van zeespiegelstijging op mangroven te achterhalen, maar deze onderzoekers werpen nu voor het eerst een mondiale blik op het Vroeg-Holoceen, toen de wereld ontwaakte uit de laatste ijstijd. En dat is bijzonder.’
Die ontijzing van de wereld begon zo’n twintigduizend jaar geleden. In eerste instantie steeg de zeespiegelstijging daardoor extreem snel, maar de stijging zwakte halverwege het Holoceen, zo’n tien-tot zevenduizend jaar geleden, langzaam steeds verder af met hier en daar wat fluctuaties. Vooral in die laatste periode van stabilisatie moesten mangroven steeds verder landinwaarts migreren.
Ophoging
Om te achterhalen hoe mangroven toen reageerden op de zeespiegelfluctuaties, analyseren de onderzoekers het sediment uit 78 boorkernen van over de hele wereld. Ze kijken daarbij specifiek naar zogeheten vertical accretion, een proces waarbij de bodem waarop mangrovebos groeit ophoogt door sedimentatieprocessen. ‘Dat komt met name doordat de wortels ontzettend goed sediment kunnen vasthouden’, legt De Vries uit. ‘Hoe meer sediment door getijdenwerking mee het land op stroomt, hoe meer ophoging er plaatsvindt. En zeespiegelstijging werkt dat proces in de hand.’
Zodoende kunnen mangroven hun eigen omgeving tot op zekere hoogte aanpassen. Tot die gevonden zeespiegelstijging van gemiddeld 7 millimeter per jaar dus is bereikt. Daarboven moeten mangroven gaan migreren. ‘Daar zijn ze in principe heel goed in’, zegt De Vries. ‘Het grensvlak tussen zee en land is ‘hun’ habitat, alle andere plantensoorten worden weggeconcurreerd.’
Ruimte
In het verleden was dat inderdaad niet zo’n probleem, concluderen ook de onderzoekers. Maar in de moderne wereld is hier simpelweg geen ruimte meer voor. Bijna alle relevante vierkante meters zijn in beslag genomen door de mens. Dat zou betekenen dat de mangrove-ecosystemen, die nu al gekapt worden om bijvoorbeeld plaats te maken voor garnalenteelt, er een nieuwe bedreiging bij gaan krijgen: verdrinking.
‘Dat is geen fijn vooruitzicht’, meent De Vries. ‘Mangroven zijn namelijk niet alleen vieze, modderige plekken voor muggen. Ze zijn belangrijke kraamkamers voor oceaansoorten, spelen een belangrijke rol bij kustbescherming doordat ze golfenergie afzwakken en slaan enorme hoeveelheden CO2 op. Bij verdrinking komt alle CO2 uit de modderige bodem én de bomen weer vrij.’