DOOR AMBER VERHAAR - Foto's: Fred Ernst / Rijksmuseum Boerhaave - 17-10-2020 - Microbiologie
Directeur Amito Haarhuis leidt koning Willem-Alexander op 7 juli - toen nog zonder mondkapjes - rond bij de verlate opening van Besmet!. Foto: Fred Ernst, Rijksmuseum Boerhaave
Beter en slechter getimed kan haast niet. De expositie Besmet! toont de opkomst van pandemie X, die opeens een naam kreeg. Door corona actueler dan ooit en binnenkort – dankzij corona – ook digitaal te bezoeken.
Besmet! – Over epidemieën vroeger en nu
t/m 9 januari 2022, dagelijks 10-17 uur
Rijksmuseum Boerhaave, Leiden
13 euro (5 t/m 17 jaar: 5,50 euro)
rijksmuseumboerhaave.nl
In deze tijd is een museumbezoek niet per se vanzelfsprekend. Toch is het bij Rijksmuseum Boerhaave allemaal ruim opgezet en zijn alle coronamaatregelen geïmplementeerd, zodat gasten met een gerust hart een bezoekje kunnen wagen. Met de toepasselijke tentoonstelling Besmet! vangen bezoekers een glimp op van infectieuze ziektes die de afgelopen eeuwen de wereld hebben geplaagd.
Opmerkelijk genoeg is de komst van de tentoonstelling twee jaar geleden al op touw gezet. Daarbij zou aandacht geschonken worden aan de geschiedenis van infectieziekten en een hypothetische nieuwe pandemie. De werkelijkheid haalde de tentoonstelling echter in, waardoor de ‘ziekte X’ ineens een naam kreeg.
De tentoonstelling bestaat daarmee uit veel loshangende fragmenten die samenkomen onder de term ‘infectieziekten’
Bij binnenkomst laten nieuwsfragmenten de bezoeker dan ook meteen in de realiteit van 2020 vallen. Ernaast hangt een bord met andere grote uitbraken van infectieziektes sinds de late middeleeuwen, waaruit – voornamelijk door het pandemische aspect – nogmaals de ernst van het huidige virus blijkt.
Voor wie daarentegen corona een beetje wil vergeten, zijn er ook nog voldoende andere infectieziektes om de aandacht op te vestigen. De tentoonstelling bestaat daarmee uit veel loshangende fragmenten die samenkomen onder de term ‘infectieziekten’. Onder andere tyfus, cholera, pest, mazelen en hiv passeren de revue, die op verschillende manieren worden uitgelicht.
Spotprent met veel nepnieuws die in de 18de en 19de eeuw rondcirkelde rond de vaccinatie met koepokstof door James Gillray (1775-1825) Illustratie; Collectie Rijksmuseum Boerhaave.
In Besmet! blijft het veelal bij het kijken naar foto’s of wassen beelden. Indrukwekkend is het authentieke kledij van een pestdokter, met de modder nog op de zoom. Van interactieve elementen is er weinig sprake, al zijn er in sommige gevallen geluidsfragmenten te horen. Wel moet de bezoeker daarvoor – niet geheel coronaproof – een hoorn pakken en aan zijn oor zetten.
Ook voor schoolklassen is er ruimte om de tentoonstelling te bezoeken. Voor havo- en vwo-leerlingen is er een opdrachtenpakket samengesteld die zij al lopend door Besmet! kunnen doen. Hierbij is breed ingespeeld op biologielessen over het afweersysteem en ook op hoe in het vervolg een pandemie voorkomen kan worden. Mocht een leraar de kans op besmetting toch nog verder willen verkleinen, kan dit ook. Dit najaar is het mogelijk om als klas digitaal de tentoonstelling en de rest van het museum te bezoeken. Met een 360-graden-camera is inmiddels het hele museum opgenomen. Door zich aan te melden op de site kunnen leerlingen binnenkort dus ook vanuit de klas in het museum rondsnuffelen.
Is het de mens die als een parasiet over de wereld trekt en de aarde daarbij heeft verziekt en... besmet?
Ook zonder opdrachtenboek kan jong en oud een interessant uurtje in de tentoonstelling doorkomen. Let daarbij wel op dat er geen jonge kinderen (< 10 jaar) meegaan, tenzij zij niet snel geschokt zijn van beelden met ernstige verpokte gezichten.
In de tentoonstelling is echter een factor die niet geheel passend lijkt. Achteraan in de zaal speelt er op een groot scherm een aantal minuten durende film die de relatie van mensen met de wereld toont. Reizen, ontbossing, vleesconsumptie, klimaatverandering; allerlei beelden flitsen voorbij, zonder een duidelijke verwijzing met welke bacterie, schimmel of welk virus deze beelden te maken hebben. Of zouden de makers juist de mens bedoeld hebben? De mens die als een parasiet over de wereld trekt en de aarde daarbij heeft verziekt en... besmet?
Gelijktijdig verschenen:
Help, ik ben besmet - Jaap van Dissel e.a.
Cahier Biowetenschappen en Maatschappij
Paperback, 120 pagina’s, 7,50 euro
PDF, gratis te downloaden - www.biomaatschappij.nl
20 oktober 2020 verschenen:
Besmet! - Jaap van Dissel e.a.
Walburg Pers
Paperback, 140 pagina's, 20 euro