DOOR GERT VAN MAANEN - Catlin Schroeder e.a., Naturalis en Thomas Carr - 27-02-2021 - Paleobiologie
Verbeelding van het 'dinogat' in middelmaten. Boven (A) de reeks vleesetersoorten die nu leven in Kruger National Park gerangschikt op gewicht. Onder (B) een zelfde overzicht van de vleesetende dinosauriërsoorten, met de grootste carnivoor gelijk geschaald aan het grootste levende zoogdier in Kruger National Park nu. De grootte van pasgeborenen van de grootste soorten is onder de volwassen exemplaern afgebeeld in grijs. Illustratie: Katlin Schroeder e.a., Science, 26 februari 2021.
Dinosauriërs waren relatief soortenarm omdat jonge exemplaren megatheropoden de niche voor middelgrote carnivoren bezet hielden.
Dinosauriërs domineerden 150 miljoen jaar de biodiversiteit, maar ze waren niet erg soortenrijk. Dit komt volgens Amerikaanse paleo- en evolutiebiologen doordat juveniele megatheropoden, supergrote roofdinosauriërs zoals de bekende tyrannosauriërs, de niche van middelmaat carnivoren bezet hielden. De snelle groei en vroege dood van deze diergroep verklaart waarom dinogemeenschappen wereldwijd grotendeels verstoken waren van middelgrote vleesetende soorten met een gewicht tussen 100 en 1000 kilogram. De biologen onderbouwen deze grow fast, die young -hypothese met gegevens van 43 gemeenschappen van meer dan 550 dinosauriërsoorten verspreid over 136 miljoen jaar en alle continenten (Science, 26 februari). De onderzoekers wijzen erop dat het eileggen dinosauriërs een belangrijke beperking oplegt. Zelfs gigantische dinosauriërs kruipen relatief klein uit hun ei en wegen bij hun ‘geboorte’ zeker minder dan 15 kilogram. ‘Ze kennen een snelle groei en weinig overlevingskansen als volwassenen. Dit resulteerde in grote populaties jonge dinosauriërs die mogelijk concurreerden met dinosauriërs die klein en middelgroot waren als volwassenen’, schrijven evolutiebioloog Felisa Smith van de University of New Mexico en haar twee co-auteurs in Science.
PATROON
Door deze bijzondere ontogenie verschilt de populatieopbouw van vleesetende dino’s sterk van het patroon dat men kent van huidige gemeenschappen op de Afrikaanse savanne. Daar bestaan roofdieren uit een vrij continue reeks gewichtsklassen van vossen, hondachtigen, hyena’s en luipaarden tot leeuwen. Bij carnivore dinosauriërs zijn er een groot aantal soorten die als volwassenen vrij klein waren én de gigantisch grote megatheropoden zoals T. rex, maar vrijwel geen middelmaat carnivoren. Een persistent ‘dinogat’ van tussen de 100 en 1000 kilogram, die zichtbaar is in vrijwel alle dinogemeenschappen die Smith en haar team wereldwijd onderzochten.
Nanotyrannus
‘Een overtuigend en goed onderbouwd artikel’, oordeelt dinokenner Anne Schulp van Naturalis, tevens deeltijdhoogleraar vertebratenpaleontologie aan de Universiteit Utrecht. ‘Dat middelmaat dinosauriërs ontbreken is vaker als anekdote door paleobiologen gesignaleerd. Maar deze onderzoekers laten zien dat het een wereldwijd voorkomend fenomeen was en bieden er ook een elegante en interessante verklaring voor. Om het gat aan te tonen hebben ze een hele paleontologische database leeggetrokken en het patroon ook stevig zichtbaar gemaakt voor meerdere bekende vindplaatsen van dinogemeenschappen’, aldus Schulp. De publicatie sluit volgens hem ook mooi aan bij de discussies over het bestaan van Nanotyrannus, een soort dwerg T. rex die in 1988 als een aparte soort is beschreven. ‘Volgens sommigen is Nanotyrannus gewoon een juveniele T. rex, dus dat past mooi bij dit verhaal. Maar zelfs als het een zelfstandige soort is, vul je daarmee het gat niet.’
Schedel van T. rex Trix van Naturalis (links), die relatief bejaard was en bijna 30 jaar geworden is en een groeilijn (rechts) gebaseerd op resten van 44 T. rex-individuen. In dit overzicht is T. rex Sue (Field Museum, Chicago) met 28 jaar de oudste, maar Trix is mogeijk dus nog enkele jaren ouder (rode ster). Foto: Bioportal Naturalis, Grafiek: Thomas Carr (PeerJ, 4 juni 2020).
Filmpje bij nieuwsartikel: Hungry teen dinosaurs crowded out their competitors (Science, 26 februari).