Cultuurvorming in het dierenrijk is wijdverspreid

In een van de vier onderzoeksgroepen in Zambia, begon een chimpansee een grassprietje in haar oor te steken. Al snel kopieerde een groot deel van de groep dit ambigue gedrag, alleen in deze ene groep. Foto: Edwin van Leeuwen

Het vormen van culturen is niet beperkt tot enkel de mens, dieren van walvissen tot fruitvliegjes ontwikkelen ook een cultuur. Dat kan grote implicaties hebben voor gedragsonderzoek.

Biologen dachten lang dat cultuurvorming een uniek menselijke eigenschap was, maar onomstotelijk bewijs toont aan dat cultuurvorming ook bestaat bij andere vertebraten én ongewervelden. Dat laat Andrew Whiten van de St Andrews University in een review zien op 1 april in Science, door een overzicht te geven van allerlei voorbeelden en onderzoeken naar dierculturen. Het bewijs voor cultuurvorming bij dieren neemt al tientallen jaren toe. Volgens Whiten heeft dit vergaande implicaties voor de instandhouding en het welzijn van soorten, maar ook voor het begrijpen van de evolutie van zowel de mens als mede-dieren.

In zijn overzicht laat zoöloog en hoogleraar evolutionaire psychologie Whiten zien dat nieuwe experimentele ontwerpen en onderzoekstechnieken het mogelijk maken om het vermogen tot cultuurvorming bij dieren steeds beter te begrijpen, zowel in het lab als in het wild. Cultuurvorming bij diersoorten is terug te vinden in verschillende gedragsdomeinen zoals foerageren, gereedschapsgebruik, vocale communicatie, de jacht op prooien en bij migratieroutes. Het ontstaan en bestaan van culturen berust op sociale leerprocessen die het aanpassingsvermogen van de soort en het individu vergroten, legt Whiten uit, ook wel culturele overerving genoemd. De erkenning van deze vorm van overerven heeft verstrekkende implicaties voor de evolutionaire biologie in het algemeen. Deze tweede vorm van overerven bouwt namelijk voort op het primaire genetische overervingssyteem, waardoor er sprake is van culturele evolutie.

DIALECTEN

Whiten beschrijft in zijn review talloze cultuurverschijnselen onder dieren, waaronder de dialecten bij zangvogels zoals de Savannahgorzen (Passerculus sandwichensis). Deze Amerikaanse vogels hebben vele dialecten ontwikkeld. Een voorbeeld hiervan is de populatie in Nova Scotia, Canada die een zang laat horen met een langere grammatica dan de groep in Ontario, Canada. Verschillende dialecten bestaan bij vele vogelsoorten en bij sommige gevallen zodanig dat het neigt naar beginnende soortvorming.

De Noordamerikaanse savannahgorzen - zoals dit exemplaar uit een natuurgebied in Quebec - zingen hun eigen regionale dialect. Foto: Cephas / Simon Pierre Barrette

In Whitens voorbeeld van aardappelwassende makaken is van beginnende soortvorming geen sprake, wel van cultuurvorming door sociaal leren. Een van de vrouwen van een Japanse makakengroep (Macaca fuscata) begon in de jaren 70 ineens met het wassen van een zoete aardappel in water. Geleidelijk aan volgde de rest van de groep, zowel door aanleren als door afkijken. Momenteel is het dagelijkse routine om de bataten met water zandvrij te maken alvorens deze te eten.

Beleidsvorming
Het bestaan van deze uiteenlopende culturen in diersoorten heeft implicaties voor onderzoek en beleidsvorming, beschrijft de zoöloog en evolutiepsycholoog. De Verenigde Naties erkende onlangs het belang van alles wat is ontdekt over dierculturen. Volgens de organisatie verdienen gevormde culturen onder potvissen en chimpansees op zichzelf al bescherming. De erkenning dat verschillende culturele varianten van dezelfde diersoort, verschillende conservatiestrategieën nodig hebben, kan zorgen voor een betere bescherming van de soort. Volgens Whiten biedt de aanname van cultuurvorming bij gewervelden en ongewervelden ook een basis om verder vragen te stellen over de al dan niet kleiner wordende verschillen tussen mens en dier.

Deze groep bonobo's in de Democratische Republikiek Congo heeft zich gespecialiseerd in het vangen van duiker-antilopen. Foto: Liran Samuni - Kokolopori Bonobo Research Project.

Zie ook: The cultural lives of animals revealed (Nieuwsbericht University of St Andrews, 1 april)