DOOR AAFKE KOK - FOTO: IMAGESELECT - 12-03-2022 - Zoölogie
De noordse nachtegaal (Luscinia luscinia) is een soort nationaal symbool voor Oekraïne. Foto: ImageSelect
Vrolijke nachtegaalmelodieën brengen hoop als de nacht intreedt.
Met zijn prachtige zang is de nachtegaal een aantrekkelijk personage voor tal van verhalen. Zo ook in de Oekraïense legende over een nachtegaal die het land na een reis uit India bezocht. Het vogeltje hoorde droevig gezang van de Oekraïners, en besloot ze op te vrolijken met een mooi lied – sindsdien zou het vogeltje die rol elke lente vervullen. De hoofdpersoon in dit verhaal is vermoedelijk niet de nachtegaal die in Nederland het bekendst is, Luscinia megarhynchos. Deze soort komt alleen in een klein deel van het westen van Oekraïne voor. De Noordse nachtegaal, L. luscinia, kent wel het hele land als broedgebied.
Luscinia was in de Oudheid al de naam die men gebruikte voor de nachtegaal. Het is vermoedelijk een combinatie van luscus, Latijn voor half-blind – een verwijzing naar de schemering – of clueo, beroemd, en cano, zingen. Beroemde zanger of schemerzanger dus. Dat laatste is bijna een letterlijke vertaling van nachtegaal, dat van ‘nacht’ en ‘galan’ komt, Germaans voor zingen.
Gezien het verspreidingsgebied van L. luscinia is het wellicht niet gek dat de Zweedse Linneaus juist deze soort Luscinia luscinia doopte. De West-Europese L. megarhynchos had volgens naamgever Christian Ludwig Brehm een iets grotere snavel; mega betekent in het Oud-Grieks groot, rhynchos snavel. Verder zijn de twee soorten qua uiterlijk overigens nauwelijks te onderscheiden.
Op zanggebied heeft L. luscinia een nog iets rijker repertoire dan L. megarhynchos. Dat past wel bij het idee van Oekraïens als ‘taal van de nachtegaal’, zoals de taal vanwege het zangerige karakter bekend staat en waarmee het vogeltje een soort nationaal symbool vormt.
Los daarvan symboliseert de nachtegaal, net als in de legende, vooral hoop op betere tijden, met zijn vrolijke gezang als de lente begint. Juist als de schemering valt laat de nachtegaal zijn zangkunsten horen. Hoop in duistere tijden; het is de Oekraïners gegund.