Door Aafke Kok - FOTO: IMAGESELECT - 03-09-2022 - Zoölogie
Het zeldzaamste zoogdier van Nederland verdient meer naamsbekendheid. De eikelmuis ziet er wel alvast uit als een publiekslieveling.
Grote oren, ronde kraaloogjes, een pluimstaart en een schattig boevenmaskertje: qua aaibaarheidsfactor kan de eikelmuis (Eliomys quercinus) beslist wedijveren met de reuzenpanda. Qua zeldzaamheid helaas ook. In Nederland zijn er althans nog slechts enkele tientallen exemplaren over in het wild, waarmee de eikelmuis het zeldzaamste zoogdier van het land vormt. Ook in de rest van Europa gaat het steeds slechter met ‘m.
Hoog tijd dus dat de eikelmuis de aandacht en bekendheid krijgt die past bij zo’n panda-equivalent. Vandaar dat de Zoogdiervereniging voor 2022 de eikelmuis uitriep tot zoogdier van het jaar. Er leven twee populaties eikelmuizen in Nederland: in het Zuid-Limburgse Savelsbos, en vlak daarbij een vanuit een gesloopt moestuincomplex uitgezette populatie op de Bemelerberg. Het dier daar zelf spotten is lastig. De eikelmuis is alleen ’s nachts actief, als zijn kraaloogjes en vermoedelijk ook het masker van pas komen – de zwarte strepen zorgen voor minder reflecterend licht in de ogen. Het liefst verschuilt het dier zich bovendien tussen de struiken. Daar springt hij als een soort eekhoorn tussen de takken, met z’n pluimstaart achter zich aan.
De Nederlandse naam is verwarrend; de eikelmuis is geen muis, en hij eet ook geen eikels. Het is een slaapmuis, een familie die tussen muizen en eekhoorns in zit. Hij brengt de helft van het jaar in winterslaap door. Daarvoor en daarna moet ‘ie flink eten: slakken, miljoenpoten en andere bodemdieren, en fruiten en noten – voedsel dat wel veel te vinden is rondom eiken. Ook de soortsnaam quercinus is afgeleid van de eik, quercus in het Latijn. Genusnaam Eliomys is een samenstelling van het Griekse έλειός , het woord dat de Oude Grieken al gebruikten voor slaapmuizen en waarschijnlijk is afgeleid van έλύω: ‘zich opkrullen’, zoals de dieren tijdens hun winterslaap doen, en μυς, ‘muis’. Eikelslaapmuis-muis dus – klinkt bekend. Nu de publieksbekendheid nog.