DOOR GERT VAN MAANEN - FOTO: JÜRG VOLLMER - 12-04-2024 - Entomologie
De zwarte bij (Apis mellifera mellira) - Ras van het Jaar 2024. Foto: Jürg Vollmer.
Het is het enige insect onder de ‘Nederlandse huisdieren’ en is – alsof er geen woke-beweging bestaat – uitverkoren tot ras van het jaar: de zwarte bij.
Het is van oorsprong dé inheemse honingbij van Nederland: de zwarte bij (Apis mellifera mellifera). Door opkomst van andere ondersoorten is dit bijenras hier vrijwel overal verdrongen, alleen op Texel houdt een pure populatie zwarte bijen zich staande. De Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) – vooral bekend van Groninger paarden, Lakenvelder koeien, Drentse heideschapen en Barnevelder kippen – riep 15 maart de zwarte bij uit tot Ras van het jaar 2024. Het is een van de 25 ondersoorten van de Europese honingbij Apis mellifera , waarvan de naam in Latijn letterlijk ‘bij die honing draagt’ betekent.
SZH signaleert zelf al dat ‘in allerlei opzichten sprake is van een vreemde eend in de bijt’. De zwarte bij is het kleinste ras en enige insect dat onder haar zorg valt en is door de zeer complexe sociale structuur en voorplanting niet echt vergelijkbaar met andere gewervelde zeldzame huisdierrassen (zie: ‘Bijen veredelen vraagt kunst- en vliegwerk’, Bionieuws 18, 2018). Experts discussiëren ook nog steeds of honingbijen wel echt gedomesticeerd zijn.
De zwarte of donkere bij is een van oorsprong wilde vertegenwoordiger van de honingbijen, die inheems in Nederland en grote delen van Europa voorkomt.
Het koloniseerde, net als andere ondersoorten, Europa na de laatste ijstijd vanuit het Middellandse zeebekken. Onder imkers is de grijsbehaarde, zachtaardige en hoogproductieve carnicabij (Apis mellifera carnica), afkomstig uit Karinthië in Oostenrijk en Slovenië, nu de populairste honingbij.
Texel is in Nederland het enige gebied dat een pure populatie zwarte bijen heeft en om dat zo te houden is het op dit eiland verboden andere bijen te houden of te importeren. Sinds dit jaar geldt voor Texelse imkers zelfs een vergunningsplicht. Ook het enige overgebleven bevruchtingsstation voor zwarte bijen ligt geïsoleerd: op werkeiland Neeltje Jans in Zeeland. Allemaal om te zorgen dat het ras Apis mellifera mellifera zo zuiver mogelijk blijft.
Zie ook:
-Website Inheemse donkere honingbij ('t Landras)