Verhaspelde Gigahaai

De walvishaai is de grootste en vriendelijkste haai, en kan blijkens atoomproeven ook heel oud worden.

Alle duikers – zelfs waaghalzen als Freek Vonk – zijn op hun hoede als ze met haaien zwemmen. Dit geldt echter geenszins voor de grootste haaiensoort van allemaal, de vrolijk gespikkelde walvishaai Rhincodon typus . Met een maximale lengte van 21 meter zelfs groter dan de volledig op plankton levende reuzenhaai (Cetorhinus maximus), die in gematigde wereldzeeën leeft. De walvishaai houdt zich juist op in warmere wateren. In de Golf van Mexico, rond de Filippijnen en West-Australië is het een toeristenattractie om te duiken of snorkelen met deze goedaardige en gracieuze lobbessen. De dieren voeden zich hooguit met kleine prooien als sardientjes, ansjovis, garnalen en inktvissen.

Walvishaaien kunnen minstens 50 jaar oud worden, bewijzen groeibanden en koolstofdateringen van een staartwervel van een in Pakistan gestrande walvishaai (Frontiers in Marine Science, 6 april). Marien biologen analyseerden 92 van zulke wervels, merendeels overigens afkomstig van visafslagen in Taiwan. Ze ontdekten dat wervels een soort tijdstempel bezitten, doordat het C14-patroon te relateren is aan kernproeven die tussen 1955 en 1963 in de Stille Oceaan zijn uitgevoerd. Dat levert goed gevalideerde leeftijdschattingen. Qua wetenschappelijke naamgeving is de walvishaai geen schoolvoorbeeld van zorgvuldigheid. De Schotse militaire arts Sir Andrew Smith wil de soort waarschijnlijk de naam Rhineodon typus geven, maar beschikt blijkbaar over een slecht handschrift. De naam moest wijzen op het feit dat de grote vis over een rij kleine tanden beschikt, typerend voor haaien: met rhine , don en typus als (potjes)latijn voor ‘haai’, ‘tand’ en ‘type’, blijkt uit een reconstructie in Bulletin of Zoological Nomenclature van 1984. In Smiths publicatie in The Zoological Journal van 1829 verschijnt door een zetfout echter Rhincodon typus. Terwijl een jaar eerder in nota bene The South African Commercial Advertiser de geslachtsnaam – eveneens door een drukfout – tot Rhiniodon is verhaspeld.

In 1984 besluit de International Commission on Zoological Nomenclature met veertien tegen zes stemmen in dit geval de prioriteitsregel in naamgeving te negeren en de vreedzame gigahaai de weliswaar foute, maar deels ingeburgerde naam te laten behouden.