DOOR STEIJN VAN SCHIE - Felix Petermann, MDC - 30-01-2021 - Gedragsbiologie
De onderzoekers registreerden in totaal 36.190 tjilpen van 166 naakte molratten uit zeven labkolonies in Berlijn en Pretoria om verschillen in vocalisaties vast te stellen. Foto: Felix Petermann, Max Delbrück Center for Molecular Medicine (MDC), Berlin.
Het gepiep van naakte molratten is kolonie-specifiek, uiterst plastisch en essentieel voor het behoud van sociale groepscohesie.
Naakte molratten blijken in dialect te piepen en tjilpen. Deze meest gangbare vocalisaties verschillen zelfs zodanig per kolonie, dat de knaagdieren individuen van een andere groep eraan herkennen. Handig, want de nagenoeg blinde naakte molratten zijn bijzonder xenofoob en staan erom bekend leden van andere kolonies aan te vallen en doden. Dat schrijven Duitse en Zuid-Afrikaanse onderzoekers 29 januari in Science. Het dialect blijkt bovendien een bijzonder plastisch en cultureel fenomeen; er lijkt geen sprake van genetische overerving, wat uitzonderlijk is voor vocalisaties onder knaagdieren.
Naakte molratten (Heterocephalus glaber) leven in ondergrondse kolonies met een uiterst complexe sociale structuur, vergelijkbaar met eusociale insecten als mieren, bijen en termieten. Meerdere generaties leven in een pikdonker doolhof van gangen en kamers, gedomineerd door één koningin. Vanwege gebrekkige voedselbronnen is er op grote schaal sprake van reproductieve repressie, wat leidt tot het xenofobe gedrag. Herkenning van indringers is daarbij cruciaal.
GETJILP
Hoe de haast blinde molratten dat lukt, en welke rol vocale communicatie daarin speelt, was tot nu echter een mysterie. Daarom analyseren de onderzoekers de akoestische eigenschappen van 36.190 vocalisaties van 166 individuen uit 7 kolonies van over de hele wereld. De focus ligt daarbij op de onder molratten meest gangbare vocalisaties: het zachte getjilp en gepiep waarmee ze elkaar begroeten.
Hieruit blijkt niet alleen dat het gepiep kolonie-specifiek is en cruciaal om indringers te identificeren, maar ook dat het informatie bevat over de lichaamsgrootte en sociale plek in de hiërarchie van de zender. Bovendien blijkt uit een aantal experimenten dat pups het dialect vroeg in hun leven aanleren en dat de dominante koningin het precieze dialect bepaalt; het dialect verandert wanneer een koningin sterft en wordt vervangen, en pups die opgroeien in een vreemde kolonie leren het dialect van hun adoptiegroep.
‘Het is werkelijk ongelooflijk hoe deze knaagdieren
ons keer op keer weer blijven verbazen’
Volgens de onderzoekers wijst dit erop dat hier sprake is van culturele transmissie en niet genetische overerving, en dat de evolutie van sociale en vocale complexiteit hand in hand gaan. ‘Het is werkelijk ongelooflijk hoe deze knaagdieren ons keer op keer weer blijven verbazen’, vertelt de Britse Chris Faulkes, expert op het gebied van de sociale evolutie van naakte molratten aan de University of London en niet betrokken bij dit onderzoek. ‘De onderzoekers maken met sterke data voor het eerst hard hoe belangrijk vocalisaties zijn voor de sociale cohesie van de soms enorme kolonies. Daarbij maken ze gebruik van machine learning , iets wat echt meerwaarde heeft en ik in deze context nog niet eerder heb gezien. Heel cool!’
De naakte molrat (Heterocephalus glaber) leeft in zeer coöperatieve, sociale en ook xenofobe groepen in doolhofachtige onderaardse kolonies die worden gedomineerd door een enkele broedmatriarch of 'koningin'. Foto: Felix Petermann, Max Delbrück Center for Molecular Medicine (MDC), Berlin.