DOOR STEIJN VAN SCHIE - FOTO: BUDAK / INATURALIST.ORG - 18-09-2021 - Entomologie
De oceaanschaatser Halobates micans, een van de vijf insectensoorten in op de open zee leeft. Foto: Udak / iNaturalist.org
Oceaanschaatsers heersen over de open zee; het zijn de enige insecten die het ruwe water durven te trotseren.
Brandende zonnestralen, woeste stormen en slechts een beperkte hoeveelheid voedsel; het leven op open zee kan wreed en onvergeeflijk zijn, zeker wanneer het de grens van water en lucht betreft. Geen wonder dat er slechts vijf insectensoorten zijn die het vijandelijke oceaanwater zonder land in zicht durven te trotseren. Stuk voor stuk komen ze uit het genus Halobates – de oceaanschaatsers –, waaronder Halobates micans.
Al schaatsend door de golven zoekt deze predator voornamelijk hapjes op of vlak onder het wateroppervlak, zoals zoöplankton, vissenlarfjes en dode kwallen. Dat doen ze met een respectabele snelheid van tot wel 3,5 kilometer per uur – hun genusnaam verwijst naar al dat fervente geschaats. Halo komt van het Oud-Griekse woord hals, wat zout betekent, maar ook naar de zee verwijst. Bates betekent in het Oud-Grieks ‘hij die wandelt’. Micans is Latijn voor sprankelen.
Toch kunnen de sprankelende zeewandelaars niet zomaar alle uithoeken van de oceanen bereiken; minstens drie pelagische soorten zijn gespecialiseerd in het berijden van specifieke oceaanstromingen. Zo prefereert H. splendens het koudere water van de zogeheten Peruaanse stroom ten zuiden van de evenaar, terwijl H. sobrinus en H. micans juist het warmere water prefereren van Centraal-Amerika, respectievelijk de kustzone bij Mexico en het centraal-oostelijke deel van de Stille Oceaan.
Het ontstaan van de oceaansystemen waarin ze voorkomen blijkt daarbij precies samen te vallen met het moment waarop de drie Halobates -soorten sterk in aantal toenemen; voor H. splendens is dat ongeveer een miljoen jaar geleden en voor H. sobrinus en H. micans zo’n 100 tot 120 duizend jaar geleden – hetzelfde moment waarop het water in de oostelijke Stille Oceaan door toenemende El Niño-gebeurtenissen opwarmt (Marine Biology, 6 september).
Hoewel oceaanschaatsers onder de insecten nog altijd alleenheersers zijn over de open zee, is het continu oppassen geblazen; met een schaatssnelheid van 3,5 kilometer per uur blijkt ontsnappen aan hongerige zeevogels toch knap lastig.