‘Drie dingen lukken, zes dingen gaan mis’

Entomoloog en muggenexpert Bart Knols met een muggenval op het strand in de Malediven: ‘Problemen met muggen houd je nooit onder de pet.’ Foto: Akib Jahir

‘Ook rijke mensen hebben kinderen en laten graag een leefbare planeet achter.’ Muggenexpert Bart Knols maakt een tropisch resort op een Malediven-eiland bijna muggenvrij en kan oude dromen realiseren.

'Het is echt een stukje paradijs op aarde. Kokospalmen, hagelwitte stranden, turquoise-blauwe zee, snorkelen tussen schitterende koraalriffen en zelfs zwemmen met reuzenmanta’s. Dat geeft bezoekers zo’n kick. Het zijn emotionele ervaringen die mensen echt het belang van biodiversiteit en natuurbehoud bijbrengen’, vertelt entomoloog Bart Knols (1965) in zijn achtertuin in Dodewaard. De muggenexpert en oud-Bionieuws -columnist – vooral bekend van media-optredens, de IgNobelprijs (2006), zijn boek Mug (2009) en meerdere TED Talks – ruilde in 2019 zijn laatste tijdelijke academische aanstelling in Nijmegen in voor Director Science & Conservation bij luxe resort Soneva Fushi op de Malediven. Vanwege familieomstandigheden werkt hij nu twee maanden op en af, tussen de Malediven en Dodewaard. ‘Vrijwel alles kan ik gelukkig ook online doen’, zegt Knols. ‘Als ik daar ben, gaan meteen de schoenen uit. De regel op het resort is no shoes, no news en no masks . Als je aankomt krijg je een PCR en na twee dagen quarantaine kun je op het hele eiland leven of er geen corona bestaat.’

Villa
Knols heeft ‘eindelijk een baas gevonden die nog gekker is dan hijzelf’. De Brits-Indiase ondernemer Sonu Shivdasani kocht, samen met Zweeds fotomodel en nu echtgenoot Eva Malmstrom, 25 jaar geleden een ‘leeg’ eiland op de Malediven om een extreem luxe en duurzame toeristenbestemming te creëren: een barefoot luxury resort . ‘Het combineert luxe met een Robinson Crusoe-gevoel’, aldus Knols. ‘Alles wordt gerecycled, alle CO₂-uitstoot gecompenseerd en er zijn afdrachten naar sociale projecten, maar een villa kost wel een paar duizend dollar per nacht. Dat trekt vooral celebrities en andere rijken. Vorig jaar liep ik Arjen Robben net mis en laatst zat ik opeens aan tafel met een Russische miljardair. Dat biedt kansen voor natuurbehoud en fondsen voor onderzoek, want voor hen speelt geld geen rol. En ook rijke mensen hebben kinderen en laten graag een leefbare planeet achter.’

Sceptici zijn welkom om op het eiland te komen kijken’

Knols is bezig op het eiland een Science Center te realiseren, waar tieners hands-on kennismaken met mariene biologie, astronomie en flora en fauna van het eiland. ‘Het mes snijdt aan twee kanten: je brengt jongeren wat bij en het stimuleert bezoek. Onderwerpen genoeg: we zijn bezig de grootste koraalkweekfaciliteit ter wereld te realiseren, er zijn projecten rond zeeschildpadden, maar ook mogelijkheden om juist kennis te maken met minder bekende zeedieren als sponzen of zeeslakken. Of op het eiland zelf aan de slag te gaan met een cursus over flora en fauna, permacultuur, plastic afval of duurzame plaagbestrijding.’

Muggenvallen
Plaagbestrijding was de reden dat Soneva in 2019 bij Knols aanklopte. Op het eiland Kunfunadhoo van 41 hectare werden Soneva-gasten en -medewerkers lastiggevallen door muggen, de Zuidelijke huismug en Aziatische tijgermug. ‘Vooral tijgermuggen zijn een probleem omdat die overdag bijten en virusziektes als dengue en chikungunya kunnen overdragen’, vertelt Knols. ‘Een ingehuurd bedrijf had tevergeefs geprobeerd ze chemisch te bestrijden. Nu kreeg ik eindelijk de kans om te bewijzen dat het mogelijk is een eiland op een groene manier muggenvrij te maken. We zijn gestopt met gif spuiten en begonnen heel consequent lege kokosnoten en andere broedplaatsen van muggen op het eiland te verwijderen of af te schermen. Vervolgens zijn strategisch muggenvallen uitgezet en monitoren we de populatie. Er staan inmiddels 550 muggenvallen op het eiland en na een jaar was 95 procent van de muggen verdwenen.’

Bierbrouwerijtje
Knols gebruikt hiervoor muggenvallen van de Duitse firma Biogents. ‘De muggen lokken we door een CO₂-pluim te creëren, afkomstig van een plastic waterfles met daarin suiker en gist: een klein bierbrouwerijtje. Een zakje met korrels die op menselijk zweetgeur lijkend melkzuur afgeven, lokt de muggen vervolgens een vangnetje in.’ Uit de reststroom van de ‘bierbrouwerijtjes’ distilleert Knols de ethanol waarmee het resort haar eigen handontsmettingsmiddel maakt. ‘Ik vind dat geweldig. Met afval van het muggenproject maken we een nieuw product dat goed van pas komt in deze tijd en waar we ook nog een leuke cent aan verdienen.’

De decimering van de muggenpopulatie verschijnt in een wetenschappelijke publicatie, belooft Knols. ‘En sceptici zijn welkom om op het eiland te komen kijken. Problemen met muggen hou je nooit onder de pet.’

Dankzij artikelen over een ‘tropisch eiland zonder muggen’ in Het Laatste Nieuws en het AD staan al meer dan 25 resorts te trappelen om ook met Knols in zee te gaan. ‘Op koraaleilanden is dat kansrijk, want daar zijn normaal geen reservoirs van zoet water, en dus verder ook geen larven of muggen en vissen of amfibieën die daarvan afhankelijk zijn. De winst aan biodiversiteit door het stoppen met gif te spuiten is in ieder geval veel groter.’

Verademing
Voor Knols is het een verademing dat hij, na het verstikkende academisch milieu, nu voortvarend kan werken. ‘Ik heb jaren aan een dood paard getrokken met pogingen om een eiland in de Cariben muggenvrij te maken. Eerst Aruba, toen Bonaire en vervolgens Sint Eustatius, maar daarbij liep ik steeds tegen blokkades aan bij overheden, RIVM, enzovoort. Als je terugkijkt lijkt het of ik dingen van de hak op de tak doe. Dat komt ook omdat er naast drie dingen die lukken en iedereen ziet, er ook altijd zes dingen mislukken. Daarom heb ik ook graag meer ijzers in het vuur. Ik kan nu nota bene in dienst van een hotel mijn dromen realiseren, hoef geen stapels projectvoorstellen meer in te dienen, mijn salaris is hoger dan ooit en ik zit de helft van de tijd in een tropisch paradijs. Mij hoor je nu niet klagen.’