Orka-angst voorspelt afkeer voor sonar

Een sociale groep grienden voor de kust van Noorwegen, met op de achtergrond het onderzoekschip HU Sverdrup II. Foto: Saana Isojunno

Walvissen en dolfijnen die sterk reageren op aanwezigheid van orka’s, reageren ook sterk op sonargeluid. Ze lopen voedsel mis omdat ze weinig foerageren als dat lawaai klinkt.

Walvisachtigen foerageren minder als ze het geluid van sonarapparatuur horen, en dat effect is sterker naarmate een soort meer te vrezen heeft van zijn roofvijand, de orka, ontdekte een internationaal onderzoeksteam (PNAS, 21 maart). De dieren reageren op sonarlawaai even sterk als op het geluid dat op walvissen jagende orka’s voortbrengen om via de echo hun prooi te lokaliseren.

Dat sonar van schepen walvissen en dolfijnen stoort, is bekend. De dieren kunnen stranden omdat ze meer extreme lange en diepe duiken gaan maken, of stoppen met voedsel zoeken. Sommige soorten reageren sterker dan andere. Dat is niet omdat deze soorten gevoeliger zijn voor het sonargeluid, laten de onderzoekers nu zien, maar omdat ze meer op hun hoede zijn voor roofvijanden. Ze maten de verandering in foerageeractiviteit bij blootstelling aan geluid van orka’s of van militaire sonar bij 43 dieren van vier soorten: noordelijke butskop, bultrug, griend en potvis. ‘Het is moeilijk om de invloed van geluid op gedrag van walvisachtigen te kwantificeren, maar deze onderzoekers zijn daarin geslaagd’, zegt marien bioloog Fleur Visser, postdoc aan de Universiteit van Amsterdam en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee.

Een Noordelijke butskop (Hyperoodon ampullatus) wordt in dit onderzoek voorzien van een zendertje om de activiteiten te kunnen volgen. Foto: Christian Harboe Hansen

Geconfronteerd met orka-geluid besteedden alle soorten minder tijd aan foerageren zodat ze minder opvielen. Dat is veiliger, maar betekent wel dat ze minder voedsel vergaren. De afweging verschilt per soort, zo bleek, afhankelijk van het predatierisico. De noordelijke butskop, die weerloos is tegen orka’s, stopte helemaal met foerageren. Bultruggen gingen door op een laag pitje; vooral de kalveren van deze soort lopen risico. De griend bleef wat meer foerageren; hij leeft in grote groepen die orka’s weerstaan door samenwerking. De potvis, tenslotte, trok zich het minst van orka-geluid aan; hij halveerde zijn foerageertijd. Vanwege zijn formaat valt hij niet snel ten prooi.

ANTI-PREDATIERESPONS

Op sonargeluid reageerde elk van de vier soorten even sterk als op orka-geluid. ‘Dat resultaat is onverwacht’, zegt Visser. ‘Vreemde, mogelijk bedreigende klanken lokken kennelijk hun anti-predatierespons uit.’ Op bekende, ongevaarlijke geluiden reageerden de dieren niet. De auteurs denken dat walvisachtigen uiteindelijk zullen leren dat ze bij sonargeluid veilig kunnen blijven foerageren. Ze maken zich vooral zorgen om dieren die kwetsbaar zijn voor orka’s en rondom de Noordpool leven, waar het lawaai van ijsbrekers en apparatuur om naar olie en gas te zoeken sterk toeneemt nu het gebied door opwarming toegankelijker wordt. Visser: ‘Dit werk helpt ons manieren te vinden om de invloed van onderwatergeluid op de dieren te beperken.’

Zie ook: Underwater noise pollution threat to marine life (Nieuwsbericht, University of St. Andrews, 22 maart)