Door Peter de Jaeger - Foto: GUNNAR MEIER, © RADIUS CCA - 02-07-2022 - Biologie
Met cyanotypie bedrukte doeken vertellen over de ecologie van de Rijn in het eerste hoofdstuk van Benedenwereld.
Het nieuwe Delftse kunstcentrum Radius toont in haar openingsexpositie kritische en activistische kunst om het debat over klimaatverandering aan te slingeren. Bionieuws bezocht hoofdstuk 1 van een bijzonder vierluik.
Een hologram van een kamelensnuit laat zien hoe het schip van de woestijn zich heeft aangepast aan een droog klimaat. Het orgaan stelt het dier in staat waterdamp uit de lucht op te nemen om het bloed, de ogen en de hersenen te koelen. Dit kunstwerk van Susanne M. Winterling is een voorbeeld van overleven zonder menselijk vernuft, maar louter door de kracht van de natuur. De natuur overwint altijd.
In desert times is een van de dertien werken, waaronder zes video’s, die tot 26 juni te zien waren in Oceans are emotions . Het is hoofdstuk 1 van de openingsexpostie Benedenwereld van het nieuwe kunstcentrum Radius in Delft, geïnspireerd op de gelijknamige roman van Robert MacFarlane. De eerste aflevering van de tentoonstelling gaat over de mondiale watercrisis. Een toepasselijk thema, want het museum is ingericht in het ondergrondse waterbassin van de watertoren dat bestaat uit drie concentrische cirkels.
‘Klimaatverandering is abstract. Kunstenaars hebben de taal om dat begrip beter te definiëren en inzichtelijk te maken op een visueel aantrekkelijke manier’, zegt Radius-directeur en -oprichter Niekolaas Lekkerkerk. ‘Kunst kan een voorstelling maken hoe het hoofd te bieden aan klimaatverandering, de politiek kan dat niet.’
De meeste installaties zijn maatschappijkritisch, tegen het activistische aan. Soms op een simpele manier, zoals een kring op de vloer gevormd door gekochte waterflesjes. Kunstenaar Müge Yilmaz vestigt hiermee de aandacht op de privatisering van water door multinationals. Het universele recht op toegang tot schoon drinkwater komt hierdoor in gevaar. Soms worden er inheemse gemeenschappen door uitgebuit. De Colombiaanse Carolina Caycedo maakte een boek dat als een accordeon is uit te vouwen tot een kronkelende rivier. Het boek bevat beelden van lokale gemeenschappen die getroffen zijn door privatisering van riviersystemen in Midden- en Zuid-Amerika. De plaatselijke bevolking is de toegang tot water ontzegd. Dat ook de natuur kan leiden onder wateronttrekking toont de video van Lukas Marxt. De Salton Sea in Californië was vroeger een populaire vakantiebestemming voor vogelaars. Nadat het meer werd leeg getrokken voor industriële landbouw is de plek veranderd in een verwoest en onvruchtbaar landschap.
Enkele werken zijn meer beschrijvend, zoals dat van Xandra van Eijk. Zij en haar team maakten in Zwitserland een 3D-scan van de bovenkant van een terugtrekkende gletsjer. Die beelden van de ijsbrokken werden omgezet in 3D-replica’s van wit bioplastic. Gelukkig hebben we de replica’s nog.
Meeste indruk maakt River Oracle, van een collectief vrouwen, dat vertelt over de ecologie van de Rijn. Grote blauwe lappen stof hangen omlaag vanaf het plafond en zijn bedrukt met de techniek van cyanotypie. Grappig is dat de wanden van het lege waterbassin dezelfde grillige afdrukken laten zien, gevormd door cyanobacteriën (blauwalgen) in het water. Bij aanraking van de doeken hoor je ‘orakelgeluiden’ van de Rijn: havens, scheepswerven, energiecentrales, toeristen. De mens heeft andere waterlichamen nodig om te bestaan, luidt de boodschap. Een bijzondere tentoonstelling, enig in zijn soort. Jammer dat er nauwelijks mogelijke toekomstvisies over de samenhang van mens en natuur te bewonderen zijn. Een gemiste kans, die misschien in de komende hoofdstukken kan worden rechtgezet.
BENEDENWERELD (4 hoofdstukken)
2. Climate of concern – 9 juli t/m 11 september 2022
3. Verstrengeld leven – 24 september t/m 27 november 2022
4. Stilte voor de storm – 11 december 2022 t/m 12 februari 2023
Radius, Delft di-zo, 12.00-18.00 uur, 10 euro