Door Steijn van Schie - FOTO: MIKE BINK - 07-07-2023 - Biologie
Bij elkaar geknipte digitale wezens zorgen voor een hallucinant en indringend startpunt van Wonderbaarlijke Wezens.
In de expositie Wonderbaarlijke Wezens staat niet kennis centraal, maar onze historische, huidige en toekomstige perceptie van dieren. Door een divers pluimage aan kunstenaars is er voor ieder wat wils.
De waarschuwing dat het werk in de grote zaal van de Kunsthal Kade in Amersfoort ‘mogelijk storend kan zijn voor mensen met epilepsie en migraine’ is niet onterecht: bij binnenkomst ontvouwt zich daar direct een behoorlijk hallucinant tafereel van schilderachtige en soms nauwelijks te herkennen planten en dieren die al flikkerend en snel van vorm veranderend aan bezoekers voorbijtrekken via muurprojecties: een muisje met afwisselend drie, vier en soms vijf oren, een misvormd kikkerachtig wezentje met totaal misplaatste ogen en een libel met zijn kop waar zijn kont zou moeten zitten. Alsof de dieren stuk voor stuk zijn opgeknipt en de ledematen willekeurig aan elkaar zijn geplakt. Op de achtergrond speelt een kakofonie van oerwoudachtige geluiden. Die zijn in eerste instantie nog rustgevend, maar in combinatie met de digitale wezens heeft het geheel al snel een psychotische bijsmaak; bestaan deze planten en dieren eigenlijk wel?
AI-algoritmen
Het antwoord is ja. De Portugese kunstenaar Sofia Crespo voedde miljoenen open source-afbeeldingen van ongeveer tienduizend ernstig bedreigde diersoorten aan AI-algoritmen, waarna ze de modellen visuele representaties liet genereren. Door het ontbreken van goede afbeeldingen vertonen de geanimeerde wezens soms weinig of zelfs geen gelijkenis met hun evenbeeld in de werkelijkheid. Hoe kunnen we deze bedreigde soorten redden als we niet weten dat ze bestaan en hoe ze eruitzien, vraagt Crespo zich af in haar ruimtevullende video-installatie waarin fantasie, werkelijkheid en digitale elementen naadloos in elkaar overgaan.
Kijkdoos
Het project van Crespo is dan ook een indringend en verrassend begin van Wonderbaarlijke Wezens, een tot 3 september lopende expositie waarin niet de wetenschappelijke werkelijkheid van het leven op aarde centraal staat, maar juist de verwondering waarmee mensen door de eeuwen heen de natuur en andere dieren beschouwen. Van schrijvers uit de Griekse oudheid, 15de-eeuwse ontdekkingsreizigers met wilde verhalen tot de digitale wezens van Crespo. Meestal pakt dat goed uit, maar doordat een divers pluimage aan kunstenaars zich op het onderwerp stort, zal de gemiddelde bezoeker vermoedelijk lang niet alles aanspreken – zoals bijvoorbeeld een drietal grote dierenfoto’s in een verder lege ruimte, afgedrukt op kartonnen platen. Alsof ze regelrecht uit een kijkdoos komen.
Aristoteles
Dat neemt niet weg dat Wonderbaarlijke Wezens meer dan de moeite waard is. Met fantasierijke prenten, gekke anekdotes van Aristoteles (‘Men zegt dat de specht in bomen klimt, ondersteboven en op zijn buik’), bizarre opstellingen (denk: apenknuffeltjes voor een soort spiegel) en een betoverende video-tentoonstelling van een octopus in een glazen sculptuur, is er voor ieder wat wils. Ook kunnen kinderen (en volwassenen!) in de kelder hun eigen diorama maken: een kijkkast waarin ze een stukje van een toekomstige wereld in het klein laten zien. De verzameling aan diorama’s met rare creaturen is een kunstwerk op zich.
Waar biologen doorgaans gewend zijn hun brein te voeden met wetenschappelijke kennis, voedt Wonderbaarlijke Wezens vooral de fantasie. De tentoonstelling draait om perceptie en is daarom voor biologen een uitgelezen kans om deze zomer eens met een totaal andere bril te kijken naar de dieren en planten op deze aardkloot.
WONDERBAARLIJKE WEZENS - Kunsthal Kade, Amersfoort entree 13 euro, t/m 3 september Tot stand gekomen in het kader van 75 jaar DierenPark Amersfoort