Glyfosaat: weren of opnieuw tien jaar toelaten?

Een met glyfosaat doodgespoten akker. Foto: ImageSelect

De Europese Commissie wil de toelating van de veelbesproken onkruidverdelger glyfosaat met tien jaar verlengen. Is dat een goed idee?

Glyfosaat is wereldwijd een van de meest gebruikte onkruidbestrijdingsmiddelen en wordt ook in Nederland massaal over landbouwgrond gesproeid. Maar de huidige toelating ervan in Europa loopt op 15 december af. De Europese Commissie liet 20 september weten de toelating met tien jaar te willen verlengen. Belangrijkste argument daarvoor komt van de European Food Safety Authority (Efsa). Zij gaven deze zomer een positief advies uit over de goedkeuring van glyfosaat en stellen dat er bij het gebruik van glyfosaat ‘geen kritiek probleem is’ voor mens, dier en omgeving. Op 13 oktober moeten de Europese lidstaten een besluit nemen over toelating. Is het inderdaad verstandig om het gebruik van glyfosaat opnieuw voor tien jaar te verlengen?

Pieter Spanoghe, hoogleraar chemische gewasbescherming aan de Universiteit Gent

‘We hebben momenteel een landbouwsysteem dat al decennia leunt op het gebruik van bestrijdingsmiddelen als glyfosaat. Er zijn wel alternatieve chemische middelen, maar daarmee moet je zo’n vijf of zes keer vaker spuiten dan met glyfosaat. Dat is echt een uitputtende strategie. Mechanische bestrijding met stroom of hitte is ook een optie, maar kan vanwege gebrek aan mankracht alleen op kleine schaal. Glyfosaat maakt het werk lichter en is economisch duurzaam. Toegegeven: de biodiversiteit blijft niet gespaard, maar we moeten ook accepteren dat we landbouwgewassen kweken en niet een stuk bos vol planten en dieren.

‘We hebben de afgelopen vijftig jaar zorgvuldig allerlei regels en protocollen in het leven geroepen om de effecten van bestrijdingsmiddelen te monitoren en reguleren. Daar moeten we niet te lichtzinnig over doen. De Esfa is een belangrijk wetenschappelijk adviesorgaan dat na al die jaren geen nadelige effecten op de menselijke gezondheid constateert – het is belangrijk dat we het vertrouwen geven aan de wetenschappers die de evaluaties maken en ons niet gek laten maken door lobbygroepen die zich in de discussie mengen. Dat neemt niet weg dat we de aankomende jaren goed onderzoek moeten blijven doen en over tien jaar een eventuele verlenging opnieuw evalueren.’

Bas Bloem, hoogleraar neurologie aan het Nijmeegse Radboudumc en parkinsonspecialist

‘Op basis van groeiend internationaal bewijs vanuit meerdere invalshoeken ben ik ervan overtuigd dat bestrijdingsmiddelen parkinson veroorzaken. We weten bijvoorbeeld al heel lang dat parkinson vaker voorkomt onder boeren en in gebieden met intensieve teelten, zoals in de bollenstreek. En er is meer dan alleen epidemiologisch bewijs: als je muizen of ratten bestrijdingsmiddelen toedient, krijgen ze parkinsonachtige verschijnselen door schade aan een groep zenuwcellen in de middenhersenen die dopamine aanmaken. Die celschade leidt ook bij mensen uiteindelijk tot parkinson en de bewijzen dat luchtvervuiling en pesticiden deze schade kunnen veroorzaken stapelen zich op. Parkinson is een omgevingsziekte, niet een ouderdomsziekte.

‘Glyfosaat is een onkruidverdelger waarvan nooit afdoende is aangetoond dat het veilig is met betrekking tot het risico op parkinson. Bovendien zijn er zes studies die glyfosaat linken aan een hoger risico op parkinson. Het lijkt mij daarom meer dan logisch dat de Europese Commissie 15 december de toelating van glyfosaat niet verlengt, al is het maar uit het voorzorgsprincipe – de politiek moet nu ingrijpen om een parkinsonpandemie af te wenden. Gelukkig erkent de Efsa sinds begin dit jaar officieel dat het verband tussen parkinson en pesticiden onvoldoende is getest bij de toelating van bestrijdingsmiddelen, waaronder dus ook glyfosaat. Ik heb er bij hen op aangedrongen dat ze een opdracht uitzetten onder wetenschappers om een methodiek te ontwikkelen waarmee men de effecten van pesticiden op het neurologische systeem kan testen.’

Hidde Boersma, wetenschapsjournalist, microbieel ecoloog en ecomodernist

‘In de toekomst wil je natuurlijk van glyfosaat af, want het heeft altijd effect op de bodem. Toch ben ik absoluut een voorstander van toelating. Er is binnen de academie consensus dat het veilig is en zonder bestrijdingsmiddelen is het huidige landbouwsysteem niet in stand te houden en onbetaalbaar. De essentie van landbouwgrond is om zo efficiënt en intensief mogelijk iets te verbouwen; glyfosaat vind ik een geoorloofd middel om dat te bereiken. Natuurlijk gaat landbouwgrond ten koste van biodiversiteit, maar vooral lokaal. Hoe intensiever je boert op de beperkte ruimte die er is, hoe meer ruimte je overhoudt voor echte natuur.

‘Wat dat betreft is deze hele discussie eigenlijk een botsing van verschillende wereldbeelden: willen we de kant op van het ecomodernisme waarbij we landbouw en natuur strikt gescheiden houden of naar een vorm van biologische landbouw. Als we met tien miljard op deze aardkloot willen leven, is dat laatste onhaalbaar en moeten we naar een zo efficiënt mogelijk landbouwsysteem – dat maakt meer ruimte vrij voor echte natuur.

‘Jammer genoeg heerst er momenteel een zwart-witdiscussie rondom glyfosaat, waarbij de intensieve landbouw wordt gelijkgetrokken met grote chemiebedrijven. Het lijkt erop dat dezelfde mensen en organisaties die zich vroeger druk maakten over gentech nu ook achter de antilobby zitten. Wetenschappelijke feiten delven dan al gauw het onderspit.’

Ariena van Bruggen, emeritus hoogleraar plantenziektekunde aan de University of Florida

‘In het voorstel van de Europese Commissie over glyfosaattoelating staat dat er in totaal zevenhonderd publicaties zijn geraadpleegd om de schadelijke effecten van glyfosaat te beoordelen, maar het overgrote deel daarvan is afgewezen als irrelevant of incompleet. Ik ben echt stomverbaasd. Op basis van twee recente reviews van mijn hand blijkt namelijk dat glyfosaat wel degelijk grote invloed heeft op bijvoorbeeld het microbioom van de bodem: die verschuift richting micro-organismen die daar minder gevoelig voor zijn. Vaak zijn dat pathogenen, zoals Clostridium, Salmonella en Streptococcus . Die verschuiving zien we bovendien ook terug in het darmmicrobioom van mensen en dieren, zoals bijen, die daardoor vatbaarder zijn voor parasieten en virussen. Ook weten we uit dierproeven dat glyfosaat neurotoxisch is, bijvoorbeeld voor ratten en bijen. Daar willen we de natuur en onszelf toch niet aan blootstellen?

‘Onlangs heb ik tweehonderd studies geïnventariseerd naar de effecten van glyfosaat op microbiomen van bodem, plant en dier, waarin een trend lijkt te zitten: studies die zijn gefinancierd door bedrijven als Bayer en boerenorganisaties vinden geen of geringe effecten, terwijl onderzoeken die zijn betaald door universiteiten en de overheid wel significante nadelige effecten vinden. Ik moet er nog een statistische analyse op los laten om te zien of mijn indruk standhoudt, maar het baart mij wel zorgen dat de Efsa mogelijk vooral de gegevens van de chemische industrie overneemt.’

Zie ook:
-Glyfosaat zet aardhommel in de kou (Bionieuws, 4 juni 2022)
-Glyfosaat treft ook graankevers (Bionieuws, 15 mei 2021)
-Glyfosaat tast darmflora honingbij aan (Bionieuws, 5 oktober 2018)
-Onduidelijkheid over glyfosaat (Bionieuws, 18 november 2017)
-Glyfosaat in bijna helft landbouwgrond (Bionieuws, 21 oktober 2017)