Welke rol speelt de overheid bij verduurzaming?

In het bedrijfsleven circuleren veel ogenschijnlijk ambitieuze plannen om de opwarming van de aarde tegen te gaan, maar berichten daarover sneeuwen volgens EW Magazine onder in ‘het vaak sombere klimaatnieuws.’ Daarom organiseerde EW op 1 november de EW Klimaattop in het Afas Theater in Leusden, waar de vier grootste uitstoters van Nederland – Shell, Tata Steel, KLM en energiereus RWE – hun plannen toelichtten en uiteenzetten welke drempels nog uit de weg moeten worden geruimd. Vier politici reageerden vervolgens op de wensen van het bedrijfsleven en gingen in debat over de rol van de overheid in het verduurzamen van de industrie.

Het liep uit op een roerige middag. Protestbeweging Extinction Rebellion bleek goed vertegenwoordigd in de overvolle zaal en het debat werd meermaals stilgelegd vanwege mensen die er ongevraagd doorheen schreeuwden, verklaringen voorlazen en spandoeken ontrolden. Demonstranten werden herhaaldelijk door de beveiliging afgevoerd. Wat is de rol van de overheid bij verduurzaming en hoe kan die de bedrijven helpen hun plannen te realiseren? Naar aanloop van de Tweede Kamerverkiezingen en te midden van de chaos tekende Bionieuws een compilatie op van wat de politici daarover te melden hadden.

Rob Jetten, lijsttrekker en politiek leider van D66

‘Er moet versneld een schone en duurzame industrie in Nederland komen en we zijn als overheid bereid om daarin mee te investeren. Maar dan moeten bedrijven wel leveren en er moeten consequenties zijn als ze zich niet aan afspraken houden. Zo komt Tata Steel bijna ieder jaar weer met een nieuw plan om CO₂-uitstoot terug te dringen; op een gegeven moment moeten we misschien zeggen dat staalproductie met aardolie verboden wordt. Verder moet er een fatsoenlijke prijs komen op vervuiling. Dat is de beste prikkel voor bedrijven om sneller te verduurzamen.

‘Subsidies voor fossiele brandstoffen kunnen we vrij snel afbouwen. Voor grondstoffen moeten we met bedrijven en andere spelers aan tafel en samen zoeken naar circulaire alternatieven. Dat gaat echt wat langer duren, want voordat je iets afbouwt, heb je eerst opbouw nodig. We willen graag met bedrijven de dialoog aangaan. Grote bedrijven hebben vaak diepe zakken, maar kleinere mkb-bedrijven willen ook verduurzamen. Die moeten dus ook steun krijgen.

‘We hebben in Nederland straks het hele jaar door windenergie en zijn daarmee een uitermate geschikte plek om een neutrale industrie op te bouwen. Soms moet je dan als overheid onorthodoxe maatregelen durven nemen en buiten de lijntjes kleuren.’

Henri Bontenbal, lijsttrekker en politiek leider van het CDA

‘We moeten bedrijven inderdaad houden aan hun afspraken en beloften, maar dat moet wel wederkerig zijn. Het is niet redelijk om eenzijdig tegen bedrijven te zeggen: in 2000-zoveel moet je alles geregeld hebben. Ook de overheid moet zich aan afspraken houden, bijvoorbeeld als het gaat om de aanleg van infrastructuur zoals kabels of het waterstofnetwerk. Een keihard doel stellen is goed, maar een bedrijf moet ook op voorwaarden kunnen rekenen.

‘Kernenergie is een deel van de oplossing van ons energieprobleem en een stukje van de puzzel. We zijn deze richting nu eenmaal ingeslagen, dus het zou zonde zijn als we nu weer een stap terugzetten. Helaas hebben we afgelopen jaren kennisinfrastructuur voor kernenergie verwaarloosd, dus we moeten investeren in het opleiden van mensen die de nieuwe centrales kunnen runnen.

‘Klimaat is niet het enige dat telt; we moeten ook goed nadenken over de veranderende geopolitieke verhoudingen en ons niet te veel overgeven aan grootmachten. We zijn de afgelopen decennia een beetje te naïef geweest in Europa. Met de huidige verschuiving van de geopolitieke krachten gaan we nog meer last krijgen van het snel opstomende China.’

Mona Keijzer, nummer 2 op de lijst van BBB

‘Mensen raken een beetje in de war van al die negatieve verhalen over het klimaat, maar het is helemaal niet nodig om gedeprimeerd te zijn. Tegenover alle deprimerende cijfers over het klimaat, kun je net zo goed een ander positief cijfer zetten. Ja, er gaan mensen dood door opwarming van de aarde. Maar er gaan ook juist minder mensen dood omdat het minder koud is. We moeten optimistisch de toekomst in.

‘Wat is eigenlijk de realiteitszin van alle duurzaamheidsplannen? En vooral: wat zijn de consequenties voor de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven? Richting geven aan verduurzaming is goed, maar er wordt nu soms keihard tegen bedrijven gezegd wat ze moeten doen. De rest van de wereld is hier helemaal niet mee bezig. Shell is weg, Unilever is weg, Grolsch bouwt fabrieken in het buitenland. Zonder verdienvermogen kun je niet verduurzamen. Met subsidies aan bedrijven denk je misschien goed bezig te zijn, maar dat is niet zo, want een subsidie houdt op een gegeven moment ook op. En wat dan?

‘De BBB wil stoppen met windparken op zee – ze zijn slecht voor natuurgebieden en pakken veel te duur uit. Stop het geld voor windmolens liever in kernenergie.’

Silvio Erkens, woordvoerder Klimaat en Energie van de VVD

‘Verduurzaming is een enorme kans op een internationaal speelveld. We moeten daarom streven naar ambitieuze plannen; veel bedrijven willen dat ook. Als we voorop willen lopen, dan horen daar subsidies bij. Maar bedrijven moeten ook zelf investeren.

‘Het belangrijkste is dat de industrie momenteel op koers ligt om de klimaatdoelen van 2030 te halen. Wel is er een stevige financiële prikkel nodig om de volgende stappen te blijven zetten. Het telkens verhogen van de CO₂-heffing is bijvoorbeeld een mooie stok achter de deur. Maar soms moet je ook over durven gaan op een ontheffing, bijvoorbeeld als een bedrijf een goed plan heeft, maar de overheid de infrastructuur daarvoor pas over drie jaar op orde heeft.

‘De voornemens van de overheid moeten altijd transparant zijn. Het is dodelijk voor de transitie en toekomstige verduurzaming als elk kabinet om de paar jaar weer met nieuwe plannen en regels komt. Het speelveld moet voorspelbaar zijn voor bedrijven.

‘We willen de komende jaren vier kerncentrales bouwen als een waardevolle toevoeging aan het bestaande energiesysteem. Het klopt dat het vier keer zo duur is als windenergie, maar het kan een stuk goedkoper als we leren van andere landen die momenteel de kinderziektes uit de nieuwe generaties centrales halen.’