Ambivalent zwammetje

De Nederlandse naam is al een voorteken: de amethistzwam (Laccaria amethystina) staat ook wel bekend als rodekoolzwammetje, waarmee het dus meteen ambivalente associaties oproept met edelstenen en ordinaire winterkost. Het is niet het enige tweeslachtige aspect aan deze diep paarsrode tot roze zwam die in de herfst zeer algemeen voorkomt op Nederlandse zandgronden. De Nederlandse Mycologische Vereniging (NMV) riep in augustus de amethistzwam uit tot Paddenstoel van het Jaar 2024, wil de vindplaatsen in kaart brengen en onderzoeken hoe giftig deze zwam nu werkelijk is. Op veel wildpluksites en ook op Wikipedia staat de zwam namelijk vermeld als eetbaar. De zwam is slechts van geringe culinaire betekenis, maar wetenschappelijk onderzoek laat wel zien dat de vruchtlichamen aanzienlijke concentraties giftige arseenverbindingen kunnen bevatten (Persoonia, 1990).

De NMV noemt het in een persbericht interessant dat er twee soorten arseen in de paddenstoelen voorkomen: ‘het minder giftige organische arseen en het voor zoogdieren en dus ook mensen zeer giftige niet-organische arseen’. Gemiddeld bevat een amethistzwam toch zo’n 10 procent van dit zeer giftige niet-organisch arseen, waardoor het op basis van de inname-normen van het RIVM kunt ‘stellen dat de amethistzwam giftig is’. Zeker is dat amethistzwammen, die ectomycorrhiza’s vormen met de wortels van vooral beuken, giftige stoffen kunnen accumuleren. De NMV gaat nu zelf het type arseengehalte in deze paddenstoel meten en roept het publiek op vindplaatsen te melden op waarneming.nl. Ook daar staat de soort overigens nog gewoon vermeld als ‘eetbaar’. Minder onzeker en ambivalent is de wetenschappelijke naamgeving van de amethistzwam: Laccaria verwijst naar het Latijnse laccata en de lak- of vernislaag waarover dit genus van fopzwammen beschikt, en amethystina naar de paarsviolette variëteit van het mineraal kwarts, een edelsteen die in het Grieks als amethystos (of αμέθυστος) bekend staat.