Klappen op hoofd kosten hersencellen

Herhaaldelijke klappen tegen het hoofd, bijvoorbeeld door boksen, zorgen al snel voor hersenschade.

Er verdwijnen opvallend veel zenuwcellen in de hersenen van jonge sporters die klappen tegen het hoofd incasseren.

Jonge sporters die jarenlang klappen tegen het hoofd krijgen, blijken al vroeg hersenschade te hebben – ook zonder dat er sprake is van chronische traumatische encefalopathie (CTE). Dat blijkt uit een studie die op 17 september verscheen in Nature. CTE is een hersenziekte die ontstaat na herhaald hoofdletsel en wordt gekenmerkt door ophopingen van het tau-eiwit, maar die pas na overlijden kan worden vastgesteld.

Afwijkingen
Onderzoekers van Boston University onderzochten post mortem hersenweefsel van 28 mannen onder de 51 jaar. De meesten hadden American football gespeeld, een van de bekendste contactsporten. Ook andere sporten zoals voetbal, ijshockey en rugby worden internationaal in verband gebracht met herhaald hoofdletsel. Acht van de onderzochte mannen hadden geen geschiedenis van contactsport, negen waren sporters zonder tekenen van CTE en elf hadden vroege CTE. Bij alle sporters die langdurig aan herhaald hoofdcontact waren blootgesteld, vonden de onderzoekers duidelijke afwijkingen.

Het meest in het oog springend was een verlies van gemiddeld 56 procent aan zenuwcellen in de oppervlakkige lagen van de hersenschors. Dit betrof vooral de buitenste lagen in de groeven (sulci) van de cortex, waar de mechanische krachten tijdens een klap het grootst zijn. Deze neuronen vormen verbindingen tussen hersengebieden en spelen een rol bij cognitieve functies, stemming en stressregulatie. Hun verlies kan bijdragen aan klachten die jonge contactsporters vaak melden, zoals concentratieproblemen of depressieve gevoelens. Opvallend genoeg bleek dit neuronenverlies los te staan van de aanwezigheid van tau-eiwit.

Ontstekingsprofiel
De onderzoekers zagen daarnaast dat breinafweercellen verschoven van een rusttoestand naar een ontstekingsprofiel. Bij bepaalde subpopulaties waren genen actief die betrokken zijn bij ontstekingsreacties en zuurstofstress, waaronder SPP1 en HIF1A . Ook kleine bloedvaten lieten veranderingen zien. Een analyse van signaalroutes suggereerde dat microglia via het molecuul TGFB1 vaatcellen activeren, die vervolgens bijdragen aan weefselschade. Zulke interacties kunnen een vicieuze cirkel vormen waarin ontsteking, verminderde doorbloeding en neuronenverlies elkaar versterken.

Volgens de auteurs bevestigt dit dat niet alleen hersenschuddingen, maar juist de vele kleinere klappen op termijn schadelijk zijn. Zij zien aanknopingspunten voor vervolgonderzoek naar biomarkers die hersenveranderingen tijdens het leven kunnen aantonen.

Kopverbod
De studie verschijnt in een periode waarin het onderwerp ook in Nederland nadrukkelijk op de agenda staat. De Nederlandse Sportraad bood op 3 september het adviesrapport Hoofdzaak aan bij staatssecretaris Judith Tielen (VVD). Daarin staan voorstellen voor een kopverbod bij kinderen en een helmplicht in risicosporten.