Door Gert van Maanen - 14-03-2020 - Biologie
Beeld uit de proefbrochure die Biologieles.nl uitbracht.
Biologieles-uitgever Gijs van Hengstum wil het middelbaar biologieonderwijs opschudden met een nieuwe lesmethode. ‘Wij willen leerlingen meer motiveren en hopen leraren te verleiden meer te experimenteren met werkvormen.’
‘Biologie is het leukste vak ter wereld en heeft een enorme relevantie voor de maatschappij. Dat zou zichtbaar moeten zijn in de lesmethodes van het biologieonderwijs, maar dat valt tegen. De markt wordt al jaren gedomineerd door twee dure lesmethoden. Wij denken dat er ruimte is voor een nieuwe, betaalbare biologiemethode die bij leerlingen de nieuwsgierigheid stimuleert en de docenten meer vrijheid geeft om dingen uit te proberen’, zegt bioloog Gijs van Hengstum, uitgever van Biologieles.nl. Deze nieuwe lesmethode komt voor de start van het komend schooljaar beschikbaar voor het eerste leerjaar van de onderbouw.
‘De geboorte van een nieuwe biologiemethode is best een bijzondere gebeurtenis, die heel wat voeten in de aarde heeft. Het is niet vanzelfsprekend om docenten over de drempel te krijgen’, weet Van Hengstum. Hij was van 2013 tot 2017 vier jaar werkzaam als uitgever biologie bij Malmberg, de uitgever van Biologie voor jou, de meest gebruikte biologielesmethode in het voortgezet onderwijs. Biologie voor jou en Nectar – van uitgeverij Noordhoff – hebben samen zo’n 85 procent van de biologiemarkt in handen. ‘De kruimels zijn voor meer specifieke methodes als 10 voor Biologie’, constateert Van Hengstum. Hij werkt nu deels als docent wetenschapscommunicatie bij de Radboud Universiteit in Nijmegen en leidt als uitgever een team van twaalf ervaren educatieve auteurs en docenten die op basis van toekomstige royalty’s de nieuwe opzet van Biologieles. nl mogelijk maken. ‘Het punt van go or no go zijn we al gepasseerd. We zijn ruim een jaar geleden met de opzet begonnen en hebben nu vier van de zeven beoogde thema’s van het eerste leerjaar af. We blijven met ons team vooruit werken zodat docenten in het nieuwe schooljaar ruim op tijd over het lesmateriaal kunnen beschikken.’
MOTIVEREN
De methode komt beschikbaar voor de volle breedte van de onderbouw in vier smaken: vmbo-basis/kader, vmbo-kader/gemengd/theoretisch, vmbo-theoretisch/ havo en havo/vwo. ‘De digitale leeromgeving is het uitgangspunt, maar we merken dat veel docenten toch ook graag les- of werkboeken willen. Dat is mogelijk, al brengt dat natuurlijk wel extra kosten met zich mee. Ons uitgangspunt is dat digitaal een middel is en geen doel op zich’, zegt Van Hengstum. ‘De volgorde van onze lesstof is niet uniek, want je moet nu eenmaal eerst cellen introduceren om daar later op voort te kunnen bouwen. We beginnen met het thema Stevigheid en beweging omdat dit een leuk onderwerp is om leerlingen mee te motiveren. Het leent zich goed voor energizers en zelf proefjes doen’, aldus Van Hengstum. Erg trots is hij op de uitwerking van het tweede thema: CSI, College Scene Investigation, dat draait om een moord op het Darwin College. ‘Dat is helemaal contextueel ingestoken, waarbij leerlingen zelf als detective aan de slag gaan om de moord op de wiskundeleraar te onderzoeken en die kunnen oplossen door de juiste onderzoeksvaardigheden toe te passen.’
‘Ons uitgangspunt is dat digitaal een middel is en geen doel op zich’
Een aantal klassen van Helicon-vmbo in Kesteren heeft in een pilot geoefend met het concept-lesmateriaal van Biologieles.nl en Van Hengstum roept biologiedocenten op om via een gratis proeflicensie lesmateriaal uit te proberen. ‘We ontwikkelen het materiaal heel graag in nauwe samenwerking met het werkveld. Vrijwel al onze auteurs en redacteuren zijn zelf ook bioloog of als biologiedocent werkzaam in het onderwijs. We willen het enthousiasme dat vrijwel alle docenten wel hebben voor hun vak, ook graag terugzien in het lesmateriaal. Wij willen leerlingen meer motiveren en hopen leraren te verleiden meer te experimenteren met werkvormen’, vat Van Hengstum samen.
De leerlijn die Biologieles.nl hanteert is volledig afgeleid van de kerndoelen uit de kennisbasis natuurwetenschappen voor de onderbouw van Stichting Leerplanontwikkeling SLO. ‘Onze eerdoelen zijn voor de docent heel goed zichtbaar in de leerstof en als je de thema’s volgt zit de basis goed. Maar je kunt er bij ons heel goed voor kiezen om je leeromgeving te verrijken met eigen lesmateriaal of eens lesmateriaal te kiezen waarmee leerlingen onderzoekend of ontwerpend aan de slag kunnen gaan. We vinden het belangrijk ruimte te geven aan meer creativiteit, aan dingen ontdekken, onderzoeken en ontwerpen’, aldus Van Hengstum. Veel positieve reacties krijgt Biologieles.nl bijvoorbeeld op de ontwerples Bloem van de toekomst, waarbij leerlingen samen aan de slag gaan om een bloem te ontwerpen die door een zoogdier bevrucht kan worden. Van Hengstum laat op zijn beeldscherm de tekeningen zien die daaruit voortkwamen. ‘Bij sommigen zie je echt heel goed dat ze het concept bestuiving goed begrepen hebben en dat ze er ook heel veel creativiteit in hebben gestopt. Daar word ik echt heel vrolijk van.’
kader: Slim leerlingendashboard
Biologieles.nl heeft voor docenten een gereedschap ontworpen, waarmee vorderingen van leerlingen op het gebied van leerdoelen en opdrachten individueel gevolgd kunnen worden. De beheersing van opdrachten is zelfs uitgesplitst voor de categorieën kennis, begrip, toepassing en inzicht, waardoor bijvoorbeeld onderpresterende leerlingen zijn op te sporen. ‘Je kunt zo leerlingen vinden die gemiddeld onder niveau lijken te presteren, maar die je – contra-intuïtief – vooral meer uitdagende opdrachten moet geven’, aldus Van Hengstum. ‘Ons dashboard geeft een doorlopend beeld van het niveau van de leerlingen, terwijl bij veel traditionele methoden dit beeld pas ontstaat bij oefentoetsen bij de afsluiting van hoofdstukken of paragrafen.’
