Onderzoekers over de brug helpen

Bioloog Jeanine de Bruin verzorgt media-, management- en leiderschapstrainingen voor wetenschappers. Foto: Suzanne Blanchard.

Bioloog Jeanine de Bruin gebruikt videotrainingen en schrijfoefeningen waardoor wetenschappers een betere boodschap brengen.

‘Mijn indruk is zeker dat wetenschappers meer open staan voor zaken als leiderschap en hun onderzoek presenteren. Jezelf goed presenteren is ook nodig om onderzoeksbeurzen als veni, vidi en vici te verwerven. Dat onderzoekers er meer open voor staan, betekent niet noodzakelijkerwijs dat ze er ook beter in zijn. Maar het is wel een voedingsbodem die je nodig hebt om communicatieve vaardigheden te kunnen verbeteren’, zegt bioloog Jeanine de Bruin, eigenaar en oprichter van het in wetenschapscommunicatie gespecialiseerde bureau Hakuna Matata, science & media. De uitdrukking in Swahili voor ‘geen probleem’ en ‘maak je niet druk’ ziet De Bruin als een levensmotto. Zo is ze ook de coronacrisis tegemoet getreden. ‘Het levert complicaties op, maar ook kansen. Wetenschappers hebben nu opeens tijd om dingen te doen die ze vaak voor zich uitschuiven. Daarom zijn we ook juist nu samen met de Technische Universiteit Eindhoven een writing challenge gestart om onderzoekers te stimuleren elke dag te schrijven en daar routine in op te bouwen’, vertelt De Bruin in haar achtertuin in het historisch centrum van Weesp.

‘Positieve ervaringen zijn heel belangrijk. Soms zie je op tegen een grote klus, maar als je die opdeelt in kleinere stukjes wordt het beter hanteerbaar’, weet De Bruin. ‘Elke dag twee uur schrijven kan je al over een drempel helpen. Het helpt ook om je to-do-lijst niet te lang te maken, door er maar drie dingen op te zetten in plaats van tien. Anders blijf je altijd zitten met het gevoel dat je het niet hebt gehaald, terwijl succeservaringen heel belangrijk zijn om je te motiveren. Ik help wetenschappers over de brug heen en help ze bruggen bouwen naar anderen, maar ze moeten het uiteindelijk wel zelf doen.’

VIDEO

Een belangrijke activiteit van Hakuna Matata is het verzorgen van media-, management- en leiderschapstrainingen voor wetenschappers. ‘Dat doen we vaak in opdracht van universiteiten of onderzoekscholen, eigenlijk over het hele land en meestal op locatie. Ik heb dus genoeg aan een kantoor aan huis’, vertelt De Bruin. Rond haar bureau heeft zij een tiental specialisten verzameld waarop ze een beroep kan doen. ‘Ik ben de enige in vaste dienst.’ Omdat beeld steeds belangrijker is geworden in communicatie verzorgt De Bruin vaak videotrainingen. ‘Video is confronterend. Vóór de camera zijn ook wetenschappers kwetsbaar, maar het kan wel helpen meer aandacht voor je verhaal te krijgen. Dat verhaal komt bij veel wetenschappers nog heel vaak voort uit altruïsme, vanuit de passie voor hun onderzoek’, aldus De Bruin. Schrijfoefeningen zijn volgens haar nog steeds essentieel om de te communiceren boodschap helder te krijgen.

‘De coronacrisis levert complicaties op, maar ook kansen’

Acquisitie gebeurt vooral door mond-tot-mondreclame en dankzij de boeken die De Bruin als mede-auteur heeft geproduceerd, zoals Wetenschappers in beeld (2014) en Project Management for PhDs (2017). ‘Je laat zien dat je een specialist bent en het verkoopt ook nog aardig’, constateert De Bruin tevreden. Zij rolde ooit in de wetenschapscommunicatie dankzij bioloog en wetenschapsjournalist Jaap Willems, die later hoogleraar wetenschapscommunicatie werd aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Ik volgde de eerste cursus Populariseren van de biologie die hij destijds nog vanuit Nijmegen aan de VU organiseerde. Ik heb heel veel van hem geleerd. Daar is toen de basis gelegd’, herinnert De Bruin zich. Na haar afstuderen als bioloog begon zij in 1986 haar loopbaan bij de Biologiewinkel van de VU en werkte ze ruim zes jaar voor de centrale Wetenschapswinkel van deze universiteit. ‘Ook daar was het mijn belangrijkste taak om steeds weer een vertaalslag te maken. Om vragen uit de samenleving te vertalen in vragen waar de wetenschap iets mee kan en omgekeerd om de ingewikkelde resultaten van het rapport dat daaruit voortkwam weer te vertalen in begrijpelijke taal voor de vragenstellers. In de kern is dat nog steeds wat ik nu doe.’

Hoewel Engels nu ook vaak de voertaal is tijdens trainingen van Hakuna Matata waarschuwt De Bruin het Nederlands niet te veronachtzamen. ‘Natuurlijk, ook financiers, politici en beleidsambtenaren spreken wel Engels, maar voelen zich er niet altijd comfortabel bij. Dat is van belang als je een boodschap over wil brengen. Dat alles wel in het Engels zou kunnen, is een vorm van overschatting en bijziendheid.’

BEDRIJF: Hakuna Matata, science & media
PRODUCT: Advies en trainingen voor wetenschappers over interactieve communicatie en leiderschap
STRUCTUUR: Zelfstandige Zonder Personeel
LOCATIE: Weesp (kantoor aan huis)
AANTAL MEDEWERKERS: 1 (vast), 10 (los)
OPRICHTINGSJAAR: 2001
OMZET: Niet bekend gemaakt
WEBSITE: hakunamatata.nl
BIJZONDERHEDEN: Gebruikt huidige coronacrisis om onderzoekers via een writing challenge een dagelijkse schrijfroutine aan te leren