Personaliarubriek voor biologen voor 2022, tweewekelijks aangevuld.
SOORTGENOTEN 2022
Johan de Jong †
De Friese bioloog en kerkuilexpert Johan de Jong (1941) is 7 december overleden. Hij was biologiedocent aan het Drachtse Lyceum, begon in 1973 de werkgroep Tsjerkûlen Fryslân en was sinds 1985 landelijk coördinator en tot 2020 voorzitter van Kerkuilenwerkgroep Nederland. De Jong verzorgde ruim 36 jaar de natuurrubriek Op en Ut bij Omrop Fryslân, bracht in 2017 het boek De Kerkuil, ecologie, gedrag en bescherming uit en kreeg voor zijn inspanningen een koninklijk lintje, de Gouden Lepelaar (1995), de Friese Anjer (1999) en werd in 2008 opgenomen in de World Owl Hall of Fame.
EMBO Young Investigators
De European Molecular Biology Organization laat komend jaar de Gentse biomedisch bioloog Charlotte Scott, Wageningse biochemicus Daan Swarts en Amsterdamse moleculair bioloog Tineke Lenstra (NKI) toe tot haar vierjarige EMBO Young Investigator Program. Ze ontvangen in hun tweede jaar 15.000 euro en kunnen jaarlijks tot maximaal 10.000 euro aan beurzen aanvragen.
ERC Starting Grants
De European Research Council kende 22 november 408 excellente jonge wetenschappers een ERC Starting Grant van
gemiddeld 1,6 miljoen euro toe, onder wie aan veertien Nederlandse levenswetenschappers: chemisch bioloog
Francesca Grisoni (TUE), moleculair neurobioloog Anne-Sophie Hafner (RU), celbioloog Julia Kamenz (RUG), ecoloog
Vasilis Kokkoris (VU), moleculair bioloog Konda Babu Kurakula (LUMC), biofysicus Guillaume Lajoinie (UT), neurowetenschapper Luke Miller (RU), vaccinoloog Meta Roestenberg (LUMC), synthetisch bioloog Sandy Schmidt (RUG), moleculair geneticus Nitika Taneja (Erasmus MC), gedragsgeneticus Jorien Treur (Amsterdam UMC), celbioloog Frederik Verweij (UU), glycobioloog Marthe Walvoort (RUG) en plantenfysioloog Daan Weits (UU).
KNAW Early Career Award
Twaalf jonge onderzoekers krijgen 14 februari de KNAW Early Career Award van 15.000 euro uitgereikt, onder wie
klinisch geneticus Masoud Zamani Esteki (Maastricht UMC), ecoloog Kathryn Barry (UU) en moleculair wetenschapper
Francesca Grisoni (TUE).
NWO Science Awards
Het NWO-domein Exacte en Natuurwetenschappen kende 1 december een Athena Award voor diversiteit van
50.000 euro toe aan de Leidse ecotoxicoloog Martina Vijver, tevens wetenschappelijk directeur van het Centrum voor
Milieuwetenschappen Leiden. De Stairway to Impact Awards van 50.000 euro gingen naar Licht op Natuur-ecoloog
Kamiel Spoelstra (NIOO-KNAW) en de Utrechtse bioloog en walvispatholoog Lonneke IJsseldijk (UU).
Verschenen in Bionieuws 20 van 17 december 2022
Jochem Evers
Bioloog Jochem Evers (1977) is in Wageningen benoemd tot hoogleraar gewasfysiologie, als opvolger van Paul
Struik. Hij studeerde biologie in Utrecht en promoveerde in Wageningen in 2006 op een modelmatige analyse van vertakkingspatronen in tarwe. Als postdoc en onderzoeker werkte Evers aan projecten rond digital twins van gewassen en mengteelten.
Florian Muijres
Biomechanicus Florian Muijres (1979) is in Wageningen benoemd tot hoogleraar experimentele zoölogie, als opvolger van Johan van Leeuwen. Hij studeerde lucht- en ruimtevaarttechniek in Delft en promoveerde in 2011 in het Zweedse Lund op de aerodynamica van vliegende vogels en vleermuizen. Muijres werkte daarna als postdoc aan het ontwijkgedrag van vliegen bij Washington University in Seattle en werkt sinds 2014 in Wageningen onder meer aan malariamuggen en hommels, met een Veni (2014) en Vidi (2020).
Hans ter Steege
Tropisch bosecoloog Hans ter Steege van Naturalis is in Utrecht benoemd tot bijzonder hoogleraar gemeenschapsecologie van tropische bomen. Hij studeerde biologie in Utrecht en promoveerde daar in 1993 op patronen in het regenwoud van Guyana. Ter Steege stapte in 2012 over naar Naturalis en is daar nu groepsleider tropische botanie. Hij is mede-oprichter van het Amazon Tree Diversity Network en werd in 2017 aan de Vrije Universiteit Amsterdam benoemd tot buitengewoon hoogleraar tropical forest diversity and tree traits.
Bob Pinedo Cancer Care Award
De Franse immuunbioloog Laurence Zitvogel (1963) ontvangt 29 november in Amsterdam de tweejaarlijkse Bob Pinedo Cancer Care Award 2022 van 100.000 euro voor haar onderzoek aan de rol van het darmmicrobioom bij chemo- en immuuntherapie. Zitvogel is hoogleraar immunnobiologie aan de Université Paris-Saclay en wetenschappelijk directeur bij kankerinstituut Gustave Roussy in Villejuif.
Dutch Podcast Award 2022
Dinocast, een podcast van journalist Gijs Rademaker en historicus Maarten van Rossem, is bij de vijfde uitreiking van de Dutch Podcast Awards uitgeroepen tot beste podcast 2022 in de categorie Wetenschap & Educatie. Overall winnaar is de podcast Achter Gesloten Deuren van Het Financieele Dagblad over de Twentse ondernemer en multimiljonair Gerard Sanderink.
Verschenen in Bionieuws 19 van 26 november 2022
Frans Bongers
Bosecoloog Frans Bongers (1956) neemt 17 november in Wageningen afscheid als persoonlijk hoogleraar tropische bosecologie en -beheer. Hij studeerde biologie in Nijmegen en promoveerde in 1988 in Utrecht op onderzoek aan een Mexicaans laaglandregenwoud. Bongers hield in 2003 zijn oratie over de teloorgang van de wierookboom Boswellia papyrifera in de Hoorn van Afrika en blijft ook na zijn emeritaat bij dat onderzoek betrokken.
Hans Galjaard †
Arts en geneticus Hans Galjaard (1935), emeritus-hoogleraar celbiologie en humane genetica in Rotterdam, is 26 oktober overleden. Hij trad veelvuldig in de media op als duider van kwesties rond genetica en prenatale diagnostiek. Galjaard studeerde geneeskunde in Leiden en promoveerde daar in 1962 op histologisch onderzoek aan kraakbeen. Hij werkte daarna als radiobioloog en was in 1965 betrokken bij de oprichting van de Medische Faculteit Rotterdam (nu: Erasmus MC). Hij werkte daar vanaf 1965 als lector en vanaf 1968 achtereenvolgens als hoogleraar en hoofd celbiologie en klinische genetica. Galjaard was lid van de Commissie Bio-ethiek van Unesco en de commissie Terlouw rond eten en genen (2001), ontving de Van Walree-prijs (1997) van de KNAW, de Van Oldenbarneveltpenning (2000) van de stad Rotterdam en werd in 2001 benoemd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij was tevens auteur van boeken als Alle mensen zijn gelijk (1994) en Gezondheid kent geen grenzen (2008), en stelde in 2011 de expositie Schoonheid in de Wetenschap samen voor Museum Boijmans Van Beuningen.
Anja Spang
NIOZ-microbioloog Anja Spang is bij het Amsterdamse Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED-UvA) benoemd tot bijzonder hoogleraar symbiose in evolutie. Ze studeerde microbiologie aan universiteit van Bergen in Noorwegen en promoveerde in 2013 aan de universiteit van Wenen op genoomanalyse bij Thaumarchaeota. Spang werkte daarna als postdoc aan de Uppsala Universiteit in Zweden, werd in 2017 aangesteld als evolutionair microbioloog bij het NIOZ op Texel en ontving in 2020 een ERC Starting Grant van 1,5 miljoen euro.
Gabbay Award
De Vlaamse moleculaire bioloog Jan Steyaert (1964) van het Vlaamse Instituut voor Biotechnologie (VIB) en de Vrije Universiteit Brussel ontving 27 oktober als eerste Belgische wetenschapper de Jacob and Louise Gabbay Award in Biotechnology and Medicine van de Brandeis University in Boston (USA). Hij krijgt deze prijs van 25 duizend dollar voor zijn bijdragen aan de structurele biologie en ontwikkeling van kleine single-domain kameelantilichamen of nanobodies voor praktische toepassingen in de geneeskunde en landbouw. Die nanobody-technologie vormt de basis van de VIB-spin off-bedrijven Ablynx, Biotalys en Confo Therapeutics.
Verschenen in Bionieuws 18 van 12 november 2022
Hans Cornelissen
Systeemecoloog Hans Cornelissen (1962) van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) is door Journal of Ecology verkozen tot Eminent Ecologist 2022. Hij studeerde biologie in Utrecht en promoveerde daar in 1993 op onderzoek aan de groeirespons van boomzaailingen op licht. Hij werkte als postdoc bij Sheffield University en is sinds 2000 verbonden aan de VU, nu als hoogleraar plant functional diversity effects on soil and climate. Cornelissen is onderzoeksleider van vuurlab FLARE en van het Loglife-bomenkerkhofexperiment bij Putten.
Erik Poelman
Bioloog Erik Poelman (1980) is in Wageningen benoemd tot persoonlijk hoogleraar bij de leerstoelgroep entomologie. Hij studeerde biologie in Wageningen en promoveerde daar in 2008 op onderzoek naar effecten van vraat aan koolplanten op de biodiversiteit van omringende insecten. Hij werkt sinds 2017 als universitair hoofddocent entomologie, ontving in 2010 een veni en in 2022 een vici, en leidt het consortium CropMix over ecologische gewasproductie. Poelman is daarnaast gifkikkerexpert en eindredacteur van DN-magazine, het blad van vereniging Dendrobatidae Nederland.
Pascale Rombouts
Bioloog Pascale Rombouts is de nieuwe opleidingscoördinator van de lerarenopleiding biologie van de Hogeschool Rotterdam. Zij studeerde biologie in Wageningen, werkte twaalf jaar als moleculair bioloog en circa twintig jaar in het voortgezet onderwijs als docent, teamleider en directeur.
María Suárez Diez
De Spaanse natuurkundige María Suárez Diez is in Wageningen benoemd tot leerstoelhouder systeem- en synthetische biologie. Ze studeerde fysica in Oviedo en promoveerde daar in 2006 op kosmologische implicaties van hoge energiefysica. Vervolgens ging ze als synthetisch bioloog aan de slag bij de Ecole Polytechnique in Palaiseau, het Helmholtz Centre for Infection Research in Braunschweig en werkt sinds 2011 in Wageningen.
Groeneveldprijs
De jaarlijkse Groeneveldprijs van 5.000 euro wordt 10 november op Kasteel Groeneveld uitgereikt aan de Britse bioloog en schrijver Merlin Sheldrake, die met zijn boek Verweven leven (2021) ‘velen de ogen heeft geopend voor de grote betekenis van schimmels’. Sheldrake studeerde biologie in Cambridge en promoveerde daar in 2016 op onderzoek naar mycorrhizanetwerken in het tropenbos van Panama. Hij is gastonderzoeker bij de VU in Amsterdam, werkt voor de Society for the Protection of Underground Networks (SPUN) en is adviseur van de Fungi Foundation.
De Groeneveldprijs wordt sinds 2000 uitgereikt aan ‘een persoon of organisatie die zich bijzonder heeft ingezet voor het debat over natuur en landschap in Nederland’.
Verschenen in Bionieuws 17 van 29 oktober 2022
Stefan Aarninkhof
De Delftse waterbouwkundige Stefan Aarninkhof is de nieuwe directeur van EcoShape, een Building with Nature-netwerk. Hij is sinds 2016 hoogleraar kustwaterbouwkunde in Delft, werkte eerder bij Deltares en Boskalis, en was als programmamanager betrokken bij EcoShape-projecten als de Zandmotor, ecologische zandwinning en versterking van de Houtribdijk.
Nicole van Dam
Ecoloog Nicole van Dam (1965) is de nieuwe directeur van het Liebniz Institute of Vegetable and Ornamental Crops (IGZ) in het Duitse Großbeeren bij Berlijn. Ze studeerde biologie in Wageningen en promoveerde in 1995 in Leiden op de rol van alkaloïden in plant-insect-interacties. Van Dam werkte als postdoc en onderzoeker bij de University of California in Riverside, het Max Planck Institute for Chemical Ecology in Jena, het NIOO-KNAW en vanaf 2010 als hoogleraar ecogenomics in Nijmegen. In 2014 werd ze onderzoeksleider molecular interaction ecology bij het German Institute for Integrative Biodiversity (iDiv) en hoogleraar aan de Friedrich-Schiller Universiteit in Jena.
William Gosling
Paleo-ecoloog William Gosling (1979) is bij het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteemdynamica van de Universiteit van Amsterdam aangesteld al hoogleraar paleo-ecologie en biogeografie. Hij studeerde fysische geografie en archeologie aan de University of Leicester, waar hij promoveerde op pollenspectra van ecosystemen in de neotropen. Hij werkte als postdoc bij Florida Institute of Technology en de Open University en werd in 2014 aangesteld bij de UvA. Gosling coördineert de wetenschapsblog Ecology of the Past.
Eric Mulder
Paleobioloog Eric Mulder is bij zijn afscheid als conservator van natuurhistorisch museum Natura Docet in Denekamp benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Hij studeerde biologie in Nijmegen en promoveerde in 2003 aan de Vrije Universiteit Amsterdam op onderzoek naar tetrapoden uit late Krijt-afzettingen rond Maastricht. Mulder is al sinds 1982 conservator bij Natura Docet en verzorgt sinds 2018 gastcolleges evolutieleer bij de Universiteit Twente in Enschede. Hij is tevens lid van de redactieadviesraad van Bionieuws.
Jan Terlouw-prijzen
De Jan Terlouw Ambitieprijs 2022 van 5.000 euro is 6 oktober toegekend aan de Edese startup NoPalm Ingredients, die microbiële olie wint uit reststromen (zie pagina 7: In Bedrijf). De Jan Terlouw Innovatieprijs 2022 van 10.000 euro ging naar bedrijf Callic uit Staphorst, dat met aquathermie warmte onttrekt uit oppervlakte- of afvalwater.
Verschenen in Bionieuws 16 van 15 oktober 2022
Jan Krikken †
De Leidse forensisch entomoloog en keverexpert Jan Krikke (1944) is 2 september in Leiderdorp overleden. Hij studeerde biologie, werd in 1963 lid van de Nederlandse Entomologische Verenging en nog voor zijn afstuderen studentassistent bij Naturalis. Daar werkte hij later als conservator en tot 2005 als adjunct-directeur. Hij kreeg bekendheid als expert in de bladsprietkevers en mesttorren en door zijn werk als forensische entomoloog bij het bepalen van het juiste tijdstip van overlijden aan de hand van bij het stoffelijk overschot aanwezige insecten.
Niels Verhulst
Entomoloog Niels Verhulst (1979) is bij de Universiteit Zürich benoemd tot hoogleraar (‘titularprofessor’) vectorecologie. Hij studeerde plantenveredeling en gewasbescherming in Wageningen en promoveerde daar in 2010 op onderzoek naar de rol van menselijke huidmicrobiota op het geurzoekgedrag van malariamuggen. Verhulst werkte daarna met een veni-beurs als postdoc in Wageningen en werd in 2017 als groepsleider vectorecologie bij het Institute for Parasitology van Universiteit Zürich in Zwitserland.
IgNobel Prizes
De IgNobel Prizes voor bespottelijk onderzoek dat je laat nadenken zijn 15 september uitgereikt in tien categorieën. De winnaars in de categorie Biologie zijn de Braziliaanse en Colombiaanse onderzoekers Solimary García-Hernández en Glauco Machado voor hun onderzoek naar de invloed van constipatie op de voortplanting van schorpioenen (Integrative Zoology, 2021). De Leidse cognitief psycholoog en gedragsonderzoeker Mariska Kret (1982) kreeg de prijs in de categorie Toegepaste cardiologie als medeauteur van een publicatie over hartslagsynchronisatie bij mensen tijdens blind dates (Nature Human Behaviour, 2022).
Mike Jetten Award
De Nijmeegse microbioloog Mike Jetten (1962) is door de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie (KNVM) vernoemd in de Mike Jetten Award die vanaf 2023 op het voorjaarssymposium worden uitgereikt aan de drie beste microbiologische mastertheses. Jetten is hoogleraar ecologische microbiologie in Nijmegen en vooral bekend van zijn onderzoek aan anammox-bacteriën. Hij studeerde moleculaire wetenschappen in Wageningen en promoveerde daar in 1991 op acetaatmetabolisme bij de anaerobe bacterie Methanothrix soehngenii. Hij werkte tot 1994 als postdoc aan het Massachusetts Institute of Technology in Boston, daarna als biotechnoloog in Delft, werd in 2000 hoogleraar in Nijmegen en in 2002 tevens bijzonder hoogleraar milieumicrobiologie in Delft. Hij was van 2004 tot 2020 directeur van het Nijmeegse Institute for Water and Wetland Research (IWWR), ontving twee ERC Advanced Grants (2008 en 2013) en een Spinozapremie (2012), en is sinds 2020 hoofdredacteur van het Anthonie van Leeuwenhoek Journal of Microbiology.
Verschenen in Bionieuws 15 van 1 oktober 2022
Aat Barendregt †
Landschapsecoloog Aat Barendregt (1951) is 4 september in zijn woonplaats Voorthuizen overleden. Hij studeerde biologie in Utrecht en promoveerde daar in 1993 op onderzoek naar hydroecologie van polders. Barendregt werkte van 1984 tot zijn pensioen in 2017 bij de Universiteit Utrecht en was een pionier van de werkgroep Milieukunde, later opgegaan in het Copernicus Instituut.
Johan Bolhuis
Gedragsbioloog Johan Bolhuis (1958) van Universiteit Utrecht is per 1 oktober gekozen tot Honorary Fellow van St. Catharine’s College in Cambridge (UK). Hij studeerde biologie in Groningen en promoveerde daar in 1989 op onderzoek
naar inprenting bij kippen. Hij werkte als postdoc in Edinburgh en Cambridge, van 1997 tot 2001 als universitair hoofddocent in Leiden en is sinds 2001 hoogleraar cognitieve neurobiologie in Utrecht. Sinds 2019 is hij tevens affiliated lecturer aan de University of Cambridge.
Laura Kervezee
Chronobioloog Laura Kervezee (1989) van het LUMC is een van de vier winnaars van de 2022 Heineken Young Scientists Awards. Zij krijgt de tweejaarlijkse prijs voor (bio)medische wetenschappen van 10.000 euro 29 september uitgereikt in Amsterdam, samen met de winnaars van de vier internationale Heineken Prijzen. Kervezee studeerde biomedische wetenschappen in Utrecht, neurowetenschappen aan University College London en promoveerde in 2017 in Leiden op chronobiologische optimalisatie van medicijntoepassing. Ze werkte daarna als postdoc bij de McGill University in Canada en is sinds 2019 weer werkzaam bij het LUMC, sinds 2021 met een Veni-beurs.
Sander Voormolen
Bioloog Sander Voormolen (1969) is de nieuwe chef van de wetenschapsredactie van dagblad NRC. Hij studeerde biologie in Utrecht en werkte van 1995 tot 2000 als redacteur en hoofdredacteur bij Bionieuws. Hij begon in 2000 bij de wetenschapsredactie van NRC Handelsblad als redacteur biowetenschappenen en was al sinds 2010 eindredacteur wetenschap.
Stormnamen
De eerste storm van het seizoen 2022-2023 krijgt de naam Antoni, naar de vader van de microbiologie Antoni van
Leeuwenhoek (1632–1723). Dat heeft het KNMI afgesproken met de Britse en Ierse weerdiensten Met Office en Met
Éireann. Meer stormen die een code rood, oranje of geel voor windstoten verdienen, krijgen de naam van Nederlandse wetenschappers. Waaronder Johanna en Loes, een vernoeming van plantenziektekundige Johanna Westerdijk (1883–1961) en de eerste Wageningse bosbouwster Loes van Straaten (1922–1991).
Verschenen in Bionieuws 14 van 17 september 2022
Roderick Beijersbergen
Humaan geneticus Roderick Beijersbergen van het Nederlands Kanker Instituut (NKI) is bij de Universiteit van Amsterdam benoemd tot bijzonder hoogleraar functional genomics. Hij studeerde biomedische wetenschappen in Leiden en promoveerde in 1995 in Utrecht op onderzoek aan de regulatie van de celcyclus door retinoblastoma-eiwitten. Hij was postdoc bij het Whitehead Institute in Cambridge (VS) en werkt sinds 1999 bij het NKI, onder meer als hoofd genomics. Beijersbergen is tevens medeoprichter van de Amsterdamse startup Qameleon Therapeutics.
Rachel Heijne
Antropoloog Rachel Heijne is 1 augustus gestopt als directeur van het Netwerk van Milieuprofessionals VVM. Ze studeerde culturele antropologie in Utrecht en was sinds 2007 directeur van de vakvereniging voor milieukundigen. Heijne was daarvoor onder meer adviseur bij OnmoetplanB in Nijmegen en centrum Vrouw en Milieu (VeM) in Utrecht.
Resi Janssen
Huishoudwetenschapper Resi Janssen (1962) is in Leiden aangesteld als manager van het Instituut Biologie Leiden (IBL). Ze studeerde een half jaar biologie in Utrecht en daarna huishoudwetenschappen in Wageningen en werkte onder meer als genderspecialist en investmentmanager bij Oxfam Novib en Cordaid in Afrika en Albanië.
Tanja Kulkens
Chemicus en moleculair bioloog Tanja Kulkens is per 1 september aangesteld als directeur van het NWO-domein Exacte en Natuurwetenschappen (ENW). Ze studeerde scheikunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam en promoveerde daar in 1992 op de regulatie van rna-synthese bij gisten. Kulkens werkt sinds 1994 bij NWO en was de laatste vijf jaar werkzaam als hoofd Chemie en Natuurkunde bij ENW.
Joop van Lenteren
Entomoloog en emeritus hoogleraar Joop van Lenteren (1945) kreeg vanwege zijn pionierswerk voor biologische bestrijding het sluipwespje Megaphragma vanlentereni naar zich vernoemd (Insects, 20 juni). Het betreft een op Borneo aangetroffen piepklein insect (‹0,3 millimeter) die op tripseitjes parasiteert. Van Lenteren studeerde en promoveerde in Leiden en was van 1983 tot 2010 hoogleraar entomologie in Wageningen.
Henny van der Windt
Bioloog Henny van der Windt (1955) van de onderzoeksgroep Integrated Research on Energy, Environment and Society ontving 17 juni de zilveren acdemieplaquette van de Rijksuniversiteit Groningen op zijn afscheidssymposium over groene transities. Hij studeerde biologie in Groningen, werkte sinds 1981 onder meer als hoofddocent wetenschap en samenleving en promoveerde in 1995 op onderzoek naar de natuurbescherming in Nederland.
Dedmer van de Waal
Ecoloog Dedmer van der Waal (1982) van NIOO-KNAW is aan de UvA benoemd tot bijzonder hoogleraar aquatische functionele ecologie. Hij studeerde milieuwetenschappen aan de Van Hall Hogeschool en aquatische ecologie in Wageningen en promoveerde in 2010 bij de UvA op ecologisch onderzoek aan schadelijke cyanobacteriën. Hij werkte als postdoc bij het Alfred Wegener Institute for Polar and Marine Research in Bremerhaven en ontving in 2016 de ISSHA Young Scientist Award, in 2020 de ASLO Early Career Award en in maart 2022 een ERC Consolidator Grant.
Vidi’s
Op 1 juli kende NWO aan 101 ervaren onderzoekers Vidi-subsidies toe van maximaal 800 duizend euro, om in vijf jaar hun eigen onderzoekslijnen te ontwikkelen. Onder de winnaars zijn 40 levenswetenschappers: experimenteel zoöloog Guillermo Amador (WU), klinisch geneticus Stefan Barakat (Erasmus MC), ecoloog Kathryn Barry (UU), celbioloog Agathe Chaigne (UU), moleculair geneticus Miao-Ping Chien (Erasmus MC), plantenwetenschapper Antony van der Ent (WU), neurowetenschapper Rolf Fronczek (LUMC), biotechnoloog Jelke Fros (WU), geneticus Juan Garaycoechea (HI-KNAW), ontwikkelingsbioloog Cristina Gontan (Erasmus MC), neurofysioloog Natalia Goriounova (VU), chemisch bioloog Stephan Hacker (UL), medisch entomoloog Felix Hol (Radboudumc), neurogeneticus Rik van der Kant (Amsterdam UMC), moleculair geneticus Tineke Lenstra (NKI), biomedisch technoloog Sandra Loerakker (TUE), milieuwetenschapper Ingrid Luijkx (WU), bio-informaticus Marnix Medema (WU), biomedische wetenschapper Roy van der Meel (TUE), biomedische wetenschapper Veerle Melotte (Maastricht UMC+), tumorimmunoloog Noel de Miranda (LUMC), chemisch bioloog Monique Mulder (LUMC), biomedisch technoloog Edwin van der Pol (Amsterdam UMC), moleculair bioloog Priyanka Rao-Ruiz (VU), microbieel biogeochemicus Darci Rush (NIOZ), aquatisch ecoloog Aafke Schipper (RU), biotechnoloog Sandy Schmidt (RUG), cel- en tumorbioloog Rebekka Schneider (Erasmus MC/Uniklinik RWTH Aachen), medisch bioloog Vincenzo Sorrentino (Amsterdam UMC), medisch microbioloog András Spaan (UMC Utrecht), evolutionair ecoloog Kat Stewart (UL), moleculair geneticus Nitika Taneja (Erasmus MC), immunoloog Daniela Thommen (NKI), neurowetenschapper Marie-José van Tol (UMCG), celbioloog Frederik Verweij (UU), plantwetenschapper Silvère Vialet-Chabrand (WU), neuro-informaticus Martin Vinck (RU), plantenfysioloog Daan Weits (UU), neurowetenschapper Aaron Wong (Erasmus MC) en neurofysioloog Fleur Zeldenrust (RU).
Verschenen in Bionieuws 13 van 3 september 2022
Carel ten Cate
De Leidse gedragbioloog Carel ten Cate (1953) nam 8 juni met een symposium over vogelgeluiden afscheid van zijn leerstoel gedragsbiologie bij Instituut Biologie Leiden (IBL). Hij studeerde biologie in Groningen en promoveerde daar in 1984 op onderzoek naar soortherkenning en partnerkeuze bij zebravinken. Hij werkte als postdoc in Cambridge, Utrecht en Groningen en maakte in 1992 de overstap naar Leiden. Daar specialiseerde hij zich als gedragsbioloog in vogelzang, vocaal leren, spraak en de onderliggende cognitieve processen, in samenwerking met het Leiden Institute for Brain en Cognition. Hij is coauteur van het tekstboek Avian Cognition (2017) en was naast hoogleraar ook enkele jaren wetenschappelijk directeur en onderwijsdirecteur van het IBL.
Clyde Francks
Zoöloog en genoomonderzoeker Clyde Francks (1975) van het Max Planck Instituut (MPI) voor Psycholinguistiek is in Nijmegen voor drie jaar benoemd tot hoogleraar brain imaging genomics. Hij studeerde zoölogie aan de Universiteit van Oxford en promoveerde daar in 2002 op onderzoek naar de genetica van dyslexie bij het Wellcome Trust Centre for Human Genetics. Vanaf 2005 werkte Francks bij farmaceut GlaxoSmithKline in Italië en sinds 2010 is hij verbonden aan het MPI in Nijmegen.
Heinekenprijzen 2022
Op 8 juni zijn de tweejaarlijkse internationale Dr. H.P. Heinekenprijzen van ieder 200.000 dollar toegekend. Chemisch systeembioloog Carolyn Bertozzi (1966, Verenigde Staten) van Stanford University krijgt de prijs voor biochemie en -fysica, biomedicus Vishva Dixit (1956, Kenia) van Genentech ontvangt de prijs voor geneeskunde, bioloog en econoom Carl Folke (1955, Zweden) van het Stockholm Resilience Centre en Beijer-instituut ontvangt de prijs voor milieuwetenschappen en neurowetenschapper Kia Nobre (1963, Brazilië) van Oxford University krijgt de prijs voor cognitieve wetenschappen. De uitreiking van de Heinekenprijzen, inclusief de Heinekenprijs voor kunsten de nog toe te kennen Heineken Young Scientist Awards 2022, vindt plaats op donderdag 29 september in Muziekgebouw aan ‘t IJ in Amsterdam.
Hugo de Vries Prijs 2022
Op 28 juni is de Hugo de Vries Prijs van de Koninklijke Nederlandse Botanische Vereniging (KNBV) in Leiden uitgereikt
aan plantwetenschapper Miguel Calvo-Agudo (1991) voor het proefschrift Honeydew as a newly described route of insecticide exposure to beneficial insects, waarop hij 4 november 2011 in Wageningen promoveerde. Hij presenteerde zijn onderzoek over insectensterfte, op het raakvlak van botanie en entomologie, ook tijdens het KNBV-symposium Bloemen en Bestuivers.
Spinoza en Stevin
Zes wetenschappers krijgen 5 oktober een Spinoza- of Stevinpremie uitgereikt van 2,5 miljoen euro, zo meldt NWO 16
juni. Onder de gelukkigen zijn twee levenswetenschappers: de Utrechtse plantenwetenschapper Corné Pieterse (1964)
ontvangt een Spinoza voor zijn wetenschappelijk werk (zie interview) en de Nijmeegse neurowetenschapper Bas Bloem (1967) een Stevin voor zijn maatschappelijke impact.
Pieterse studeerde plantenveredeling in Wageningen en promoveerde daar in 1993 op moleculair onderzoek aan de aardappelziekte Phytopthora. Hij stapt in 1993 over naar Universiteit Utrecht en wordt daar in 1998 buitengewoon hoogleraar moleculaire plantenziektekunde, in 2004 hoogleraar plant-microbe interacties en in 2015 faculteitshoogleraar. Hij ontving in 2004 een Vici, in 2010 een ERC Advanced Investigator Grant en werd in 2013 verkozen tot KNAW-lid.
Bloem studeerde geneeskunde in Leiden en promoveerde daar in 1994 op onderzoek aan de ziekte van Parkinson. Bloem werkte daarna als neuroloog bij het LUMC en maakte in 2001 de overstap naar Radboudumc, waar hij het Expertisecentrum voor Parkinson & Bewegingsstoornissen oprichtte. Hij is sinds 2008 hoogleraar bewegingsstoornissen in Nijmegen, kreeg in 2009 de Radboudpenning en werd in 2011 verkozen tot Nationale Zorgheld en Nijmegenaar van het Jaar. Bloem is sinds 2020 KNAW-lid en is coauteur van het boek De Parkinson Pandemie – een recept voor actie (2021).
Open Technologie
Zes technisch-wetenschappelijke onderzoeksprojecten kregen 23 juni financiering van in totaal 4,2 miljoen euro uit het Open Technologieprogramma van NWO. Hieronder waren vier levenswetenschappers: plantwetenschapper Julian Verdonk (WUR) voor het plantengroeiproject Close-Up!, tumorimmunoloog Ferry Ossendorp (LUMC) voor onderzoek aan kankervaccins, productfysioloog Leo Marcelis (WUR) voor onderzoek aan labtomaten en toxicoloog Marja Lamoree
(VU Amsterdam) voor onderzoek naar Tyrosine Kinase Inhibitors in water.
Verschenen in Bionieuws 12 van 2 juli 2022
René Bindels
De Nijmeegse fysioloog René Bindels (1956) heeft 3 juni afscheid genomen. Hij studeerde biologie in Nijmegen en
promoveerde daar in 1986 op onderzoek aan hoge bloeddruk bij ratten. Bindels is sinds 2003 hoogleraar fysiologie in Nijmegen en sinds 2010 directeur wetenschap bij Radboud Institute for Molecular Life Sciences. In 2013 kreeg hij de
onderscheiding Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Louise Fresco
Landbouwkundige Louise Fresco (1952) is op 1 juni bij haar afscheid als bestuursvoorzitter van Wageningen University & Research onderscheiden tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw en ontving de Borlaug Penning van de World Food Prize Foundation. Fresco studeerde tropische plantenteelt in Wageningen en promoveerde in 1986 op cassaveteelt in Afrika. Ze was van 1990 tot 1997 hoogleraar plantaardige productiesystemen in Wageningen, van 1997 tot 2006 Director Research en Assistant Director-General bij de FAO in Rome en van 2006 tot 2014 universiteitshoogleraar van de Universiteit van Amsterdam. Ze is KNAW-lid, was Kroonlid Sociaal-Economische Raad (2008-2014), commissaris bij Rabobank (2006-2014), Unilever (2009-2017) en Syngenta (sinds 2019), en is tevens bekend als NRC-columnist en auteur.
Richard Harrison
De Britse bioloog en gewasonderzoeker Richard Harrison wordt vanaf 1 september algemeen directeur Plant Sciences
Group van Wageningen University & Research. Hij promoveerde als systeembioloog aan de University of Manchester en werkte bij de University of Edinburgh. Sinds 2011 was Harrison onderzoeksleider en hoofd genetica bij NIAB in East Malling (nu: NIAB EMR) en is 2019 directeur gewasonderzoek bij NIAB in Cambridge, een geprivatiseerd National Institute of Agricultural Botany.
Nederlandse Biologie Olympiade
De finale van de 32ste Nederlandse Biologie Olympiade (NBO) is 1 juni gewonnen door vwo 6-scholier Tristan van der Beek (17) van de Winkler Prins scholengemeenschap in Veendam. De top vier bestond verder uit de vwo 6-scholieren Bas Krikke (17, Gymnasium Beekvliet, Sint-Michielsgestel), Mila Koekoek (18, Carmel College Salland, Raalte) en vwo 4-leerling Allie Zong (16, Lorentz Casimir Lyceum, Eindhoven). Zong won vorig jaar al de Biologie Olympiade Junior. Dit viertal vertegenwoordigt 10-17 juli Nederland op de Internationale Biologie Olympiade in Yerevan, Armenië.
Zilveren Parnassia
De Zilveren Parnassia, aanmoedigingsprijs voor aanstormend talent op het gebied van natuuronderzoek, is 13 juni na
afloop van de Westhofflezing toegekend aan dierecoloog Rascha Nuijten (33), directeur van de Stichting Future For Nature.
Verschenen in Bionieuws 11 van 18 juni 2022
Margje Voeten
Ecoloog Margje Voeten (1965) hield 17 mei in Den Bosch de (uitgestelde) rede rond het in 2019 ingestelde gezamenlijk lectoraat innovatieve biomonitoring van HAS Hogeschool en Naturalis Biodiversity Center. Voorafgaand telden studenten en docenten toegepaste biologie op en rond de HAS-campus in een BioBlitz 376 soorten (144 planten-, 52 vogel- en 26 keversoorten). Voeten studeerde biologie in Utrecht en promoveerde in 1999 in Wageningen op onderzoek naar co-existentie van wild en vee in Afrika. Ze werkte daarna bij de Universiteit Utrecht, berenorganisatie Alertis en sinds 2009 als docent-onderzoeker toegepaste biologie bij de HAS Hogeschool.
ERC Advanced Grants
De European Research Council heeft 26 april aan 253 Europese onderzoekleiders een ERC Advanced Grant toegekend van gemiddeld 2,5 miljoen euro. Hieronder bevinden zich vijftien Nederlandse levenswetenschappers: biomechanicus Carlijn Bouten (TUE), neurowetenschapper Roshan Cools (Radboudumc), celmicroscopist Peter Friedl (Radboudumc), medisch bioloog/antropoloog Anita Hardon (WUR), ontwikkelingsbioloog Takashi Hiiragi (Hubrecht Institute, HI-KNAW), moleculair biofysicus Siewert-Jan Marrink (RUG), moleculair bioloog John Martens (Erasmus MC), systeem- en ontwikkelingsbioloog Alexander van Oudenaarden (HI-KNAW), medisch bioloog Daniel Peeper (Nederlands Kankerinstituut, NKI), neurowetenschapper Pieter Roelfsema (Nederlands Herseninstituut, NIN-KNAW), neurowetenschapper Eus van Someren (NIN-KNAW), humaan geneticus Bas van Steensel (NKI), neurowetenschapper Ivan Toni (RU), microbioloog Gilles van Wezel (UL) en parasitoloog Maria Yazdanbakhsh (LUMC).
KNAW-leden
De KNAW heeft op 12 mei 22 nieuwe leden gekozen, waaronder 9 levenswetenschappers: medisch microbioloog Teun Bousema (1977, Radboudumc), biomedisch ethicus Annelien Bredenoord (1979, EUR), chemisch bioloog Luc Brunsveld (1975, TUE), biofysicus Roberta Croce (1968, VU), gliabioloog en neurowetenschapper Elly Hol (1966, UMC Utrecht), antropoloog en –geneticus Amade M’charek (1967, UvA), structuurbioloog Sjors Scheres (1975, MRC Laboratory of Molecular Biology, Cambridge, UK), membraanbioloog Dirk Slotboom (1971, RUG) en tumorimmunoloog Jolanda de Vries (1968, Radboudumc). De nieuwe Akademieleden worden 12 september voor hun leven geïnstalleerd.
Life 2022-prijzen
Het team Heggenmussen onder leiding van landschapsonderzoeker Kenneth Rijsdijk (IBED-UvA) en paleobioloog Leon Claessens (UM) won op NWO Life de Bionieuws’ Pub Life Scientists of the Year 2022-award. De Life 2022-fotowedstrijd is gewonnen door evolutiebioloog Lilianne d’Alba (Naturalis) en de posterprijs door ontwikkelingsbioloog en PhD-kandidaat Vanessa Disela (Hubrecht Institute).
Lintjes *
Ter gelegenheid van Koningsdag zijn 26 april koninklijke onderscheidingen toegekend. Tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw is benoemd de Nijmeeegse neurowetenschapper Guillén Fernández Reumann. In de Orde van Oranje-Nassau waren er benoemingen tot Officier voor de Nijmeegse dierfysioloog Gerard Martens en voormalig Galapagos-directeur en bioloog Onno van Stolpe, tot Ridder voor de Utrechtse botanicus René Kwant en tot Lid voor Dalfense oud-biologiedocent Ruud van Leeuwen en Leidse microbioloog Annemarie de Vries-Termijtelen.
Verschenen in Bionieuws 10 van 4 juni 2022 (met uitzondering van *)
David Attenborough
De Britse bioloog en maker van natuurdocumentaires Sir David Attenborough (1926) is 21 april door het Environment Programme van de Verenigde Naties (UNEP) geëerd met de Champions of the Earth Lifetime Achievement Award. Dit voor het ‘documenteren en wereldwijd uitzenden van het liefdesverhaal tussen mensen en natuur’. Hij begon in 1952 als stagiair bij de BBC en werd daar in 1969 programmadirecteur. Tot zijn belangrijkste natuurseries behoort de Life Trilogy: Life on Earth, The Living Planet en Trials of Live. Attenborough werd in 1974 benoemd tot Commandeur in de Orde van het Britse Rijk en ontving alleen zijn moederland al 32 eredoctoraten. Daarnaast zijn er minstens tien soorten naar hem vernoemd en een compleet arctisch onderzoekschip.
Jacob de Boer
Toxicoloog Jacob de Boer (66) nam op 22 april afscheid van zijn leerstoel milieuchemie en toxicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). De internationaal befaamde expert in vlamvertragers, pcb’s, pfas en andere organische verbindingen begon zijn loopbaan in 1974 als analist bij het Rijksinstituut voor Visserijonderzoek in IJmuiden. Hier klom hij op tot hoofd milieu-onderzoek. De Boer promoveerde in 1995 aan de VU en werd in 2005 in Wageningen aangesteld als bijzonder hoogleraar analytische milieuchemie. In 2006 volgde zijn aanstelling tot hoogleraar en hoofd chemie en biologie bij het Instituut voor Milieuvraagstukken (IvM) van de VU. Van 2012 tot 2015 was hij tevens IvM-directeur.
Hans Nooteboom †
De Leidse platensystematicus Hans Nooteboom (1934) is 20 april op 87-jarige leeftijd overleden. Hij werd geboren in Waingapoe op het Indonesische eiland Sumba, studeerde biologie in Leiden en werkte enkele jaren als biologieleraar. In 1975 promoveerde hij in Leiden op revisie van de plantenfamilie Symplocaceae en werkte sindsdien bij het Rijksherbarium (later Nationaal Herbarium, nu: Naturalis) waar hij aan meerdere soortenrijke plantenfamilies werkte voor de Flora Malesiana en aangrenzende floragebieden. Hij was actief natuurbeschermer, stond aan de wieg van de Stichting Tropenbos, mengde zich graag in het publieke debat en hij is auteur van zijn autobiografisch boek Life of a planthunter (2018).
Globe Prize
Het Schoonhovens College won 22 april de GLOBE Science Fair met het onderzoek Plant biodiversity in the Nespolder. Naast een beker, ontvingen de leerlingen een cheque om het onderzoek te presenteren op de Europese GLOBE games in Tsjechië (26-29 mei).
Verschenen in Bionieuws 9 van 14 mei 2022
Nael Nadif Kasri
Neurobioloog Nael Nadif Kasri (1978) is in Nijmegen benoemd tot hoogleraar medical neuroscience for neurodevelopmental disorders. Hij studeerde biochemie in Leuven en promoveerde daar op de rol van calciumionen in intracellulair transport. Van 2005 tot 2010 werkte Kasri bij het Cold Spring Harbor Laboratory in New York en sindsdien als leider van een onderzoeksgroep aan hersenorganoïden bij het Radboudumc.
Aura Timen
Medicus Aura Timen (1966), hoofd Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding bij het RIVM, is in Nijmegen benoemd tot hoogleraar en afdelingshoofd eerstelijnsgeneeskunde aan het Radboudumc. Ze studeerde geneeskunde aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam en promoveerde in 2010 in Nijmegen op outbreak management. Timen werkt sinds 2006 bij het RIVM en werd in 2018 benoemd tot bijzonder hoogleraar responses to communicable diseases in global health aan de VU. Ze kreeg landelijke bekendheid tijdens de huidige coronapandemie en stond in 2020 op nummer 17 in de Top 200 Invloedrijkste Nederlanders van de Volkskrant.
Microbiologieprijzen
Op de voorjaarsvergadering van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie van 5 en 6 april zijn de jaarlijkse Van Leeuwenhoek, Westerdijk en Kiem Awards uitgereikt. Van Leeuwenhoek Awards van 500 euro voor postdocs gingen naar microbioloog Catalin Bunduc (Centre for Structural Systems Biology, Hamburg), medisch microbioloog Daniel Hurdiss (UU) en microbieel ecoloog Julia Kurth (RU/WUR). De Westerdijk Award voor promovendi van 1.000 euro ging naar moleculair microbioloog Dennis Doorduijn (UU), milieumicrobioloog Robert Schmitz (RU) en medisch microbioloog Laura de Vries (RU). De Kiem Awards van 500 euro voor jonge microbiologen zijn toegekend aan medisch microbioloog Heike Becker (UM), microbioloog Sam van Beljouw (TUD) en microbieel ecoloog Koen Pelsma (RU).
Veni’s
Onderzoeksfinancier NWO heeft 11 april Veni-subsidies van maximaal 280 duizend euro toegekend aan 78 jonge wetenschappers voor drie jaar onderzoek in de domeinen SGW en TTW. Hieronder zijn dertien levenswetenschappers: tuin- en landschapsarchitect Bieke Cattoor (TUD), milieutechnoloog Jouke Dykstra (WUR), medisch historicus Noortje Jacobs (ErasmusMC), neurowetenschapper Maartje de Jong (Spinoza Centre for Neuroimaging), biotechnoloog Tom Kamperman (UT), farmacochemicus Frank Klont (RUG), milieuwetenschapper Johanna Koehler (IvM-VU), antropoloog Willemijn Krebbekx (UvA), bodemkundige Stefano Muraro (TUD), milieusocioloog Irene van Oorschot (EUR), neurowetenschapper Mariana Pedroso Branco (UMC Utrecht), nanobiotechnoloog Kirsten Pondman (UT) en zintuigtechnoloog Yasemin Vardar (TUD). In december 2021 kregen al 49 levenswetenschappers een Veni-subsidie in de domeinen ENW en ZonMw.
Verschenen in Bionieuws 8 van 23 april 2022
Ferry Hagen
Medisch mycoloog Ferry Hagen (1979) is benoemd tot bijzonder hoogleraar fungal functional diversity aan de Universteit van Amsterdam. Een leerstoel ingesteld door het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute (WI-KNAW), waar Hagen sinds 2017 als groepsleider medical mycology werkt. Hij studeerde biologie en medisch laboratoriumonderzoek aan de Hogeschool Utrecht en promoveerde in 2011 in Utrecht op Cryptococcus-gisten die hersenontsteking kunnen veroorzaken. Hagen werkte als labmedewerker bij het NIOO in Nieuwesluis en het Centraal Bureau voor Schimmelculturen (nu WI-KNAW), en van 2011 tot 2017 als medisch microbioloog bij het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen. Sinds 2019 is hij tevens gastprofessor bij Jining No. 1 People’s Hospital in China.
Aren van Waarde
Bioloog Aren van Waarde is ter gelegenheid van zijn pensionering van het Universitair Medisch Centrum Groningen op 30 maart benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. Hij studeerde biologie in Leiden en promoveerde daar in 1982 op onderzoek aan energiemetabolisme van vissen. Hij werkt sinds 1990 bij het UMCG en heeft zich daar toegelegd op de ontwikkeling van tracers om stoffen met een PET-scan in het lichaam te volgen. Hij is ook medebedenker van dierproefalternatieven die in 2011 en 2018 zijn bekroond met de nationale Prijs Alternatieven voor Dierproeven.
Ammodo Science Awards
De Ammodo Science Award for groundbreaking research in biomedical sciences van 1,2 miljoen euro is dit jaar toegekend aan de Utrechtse onderzoeksgroep Omnes Pro Uno. Dit team bestaat uit medisch bioloog Ruben van Boxtel (1979), ethicus Annelien Bredenoord (1979), moleculair bioloog Hans Clevers (1957), onderzoeker metabole ziekten Sabine Fuchs (1974) en moleculair immunoloog Edward Nieuwenhuis (1965). Omnes Pro Uno – ‘allen voor één’ – wil patiënten met een genetische ziekte genezen door dna-fouten op te sporen en te corrigeren voordat er in het lichaam onherstelbare schade ontstaat.
Future for Nature Awards
Voor de Future for Nature Awards 2022 van 50.000 euro zijn dit jaar toegekend aan drie getalenteerde, internationale natuurbeschermers: de Indiase Tiasa Adhya (35) voor de bescherming van viskatten en moerasland in India, de Britse Rebecca Cliffe (31) voor haar bescherming van luiaards in Costa Rica en de Braziliaan Gabriel Fávero Massocato (34) voor de bescherming van het reuzengordeldier in Brazilië. De drie winnaars krijgen 13 mei hun prijs uitgereikt tijdens het FFN Award Event in Burgers’ Zoo, met Saba Douglas-Hamilton als gastvrouw en Frans Timmermans (vicevoorzitter Europese Commissie) en Razan Al Mubarak (president IUCN) als eregasten.
Verschenen in Bionieuws 7 van 9 april 2022
Sjoukje Heimovaara
Plantwetenschapper Sjoukje Heimovaara (1965) is per 1 juli benoemd tot bestuursvoorzitter van Wageningen University & Research (WUR), als opvolger van Louise Fresco. Zij studeerde plantenveredeling in Wageningen en promoveerde in 1995 in Leiden op onderzoek voor TNO in het Centrum voor Fytotechnologie aan de signaalmoleculen die een rol spelen bij de respons op abscisinezuur in gerstzaad. Vanaf 2002 werkte Heimovaara als directeur R&D en algemeen directeur bij sierteeltbedrijf Royal Van Zanten in Rijsenhout, en was sinds 2020 algemeen directeur van de Agrotechnology & Food Sciences Group van de WUR.
ERC Consolidator Grants
De European Research Council heeft 17 maart aan 313 Europese onderzoekers een ERC Consolidator Grant toegekend van gemiddeld 2 miljoen euro. Hieronder bevinden zich negen Nederlandse levenswetenschappers: medisch bioloog Martijn Luijsterburg (LUMC), evolutiebioloog Vincent Merckx (Naturalis), biomedisch wetenschapper Daniël Pijnappels (LUMC), biofysicus Daniel Tam (TUDelft), ontwikkelingsbioloog Marvin Tanenbaum (Hubrecht Institute-KNAW), kankerbioloog en immunoloog Louis Vermeulen (Amsterdam UMC), aquatisch ecoloog Dedmer van de Waal (NIOO-KNAW), biochemicus Markus Weingarth en milieuwetenschapper Daniela Wilson (RUN).
VAAM-onderzoeksprijs
Microbioloog Cornelia Welte (1984) van de Radboud Universiteit in Nijmegen ontving 21 februari de vijftiende VAAM-onderzoeksprijs 2022 ter waarde van 10.000 euro van de Duitse Vereinigung für Allgemeine und Angewandte
Mikrobiologie. Ze kreeg de prijs voor haar onderzoek naar de microbiële methaancyclus dat ‘waardevolle inzichten geeft in milieuprocessen en biotechnologische toepassingen’. Welte studeerde biologie in Bonn en promoveerde daar in 2011 op de rol van elektronentransportketens in bacteriële methaanvorming. Hiervoor ontving ze in 2012 de VAAM-promotieprijs. Ze werkt sinds 2013 in Nijmegen en ontving daar in 2017 de Onderwijsprijs Biosciences.
Vici’s
NWO-onderzoeksdomein Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) heeft 15 maart twaalf Vici-beurzen toegekend van maximaal 1,5 miljoen euro voor de ontwikkeling van een vernieuwende onderzoekslijn en opbouw van een eigen onderzoeksgroep. Hieronder bevinden zich vier levenswetenschappers: cel- en neurobioloog Lukas Kapitein (UU), medisch bioloog Martijn Luijsterburg (LUMC), celbioloog Esther Nolte-’t Hoen (UU) en evolutionair ecoloog Erik Poelman (WU). Eind februari kregen vijf levenswetenschappers ook al Vici-beurzen, van de NWO-onderzoekdomeinen TTW en ZonMw.
Verschenen in Bionieuws 6 van 26 maart 2022
Ester van der Voet
Bioloog Ester van der Voet (1956) is benoemd tot hoogleraar duurzaam grondstofgebruik bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden (CML). Ze studeerde biologie in Leiden en promoveerde daar in 1996 op analyses aan materiaalstromen. Van der Voet is sinds 1991 projectleider industriële ecologie bij het CML en initiator van de masteropleiding Industrial Ecology. Ze is sinds 2012 lid van het International Resource Panel van de Verenigde Naties.
Novozymes Prize
Microbioloog Mark van Loosdrecht (1959), hoogleraar milieukundige biotechnologie in Delft, ontvangt 1 april de 2022 Novozymes Prize van 5 miljoen Deense kronen (670 duizend euro) van de Novo Nordisk Foundation. Hij krijgt deze prijs voor zijn innovatief biotechnologisch onderzoek dat heeft geleid tot de ontwikkeling van nieuwe zuiveringsmethoden voor afvalwater, zoals het Sharon-, Anammox- en Neredaproces. Van Loosdrecht studeerde milieutechnologie in Wageningen en promoveerde daar in 1988 op bindingseigenschappen van bacteriën. Hij is sinds 2004 lid van de KNAW en sinds 2007 lid van de Dutch Academy for Technology and Innovation (AcTi). In 2012 ontving hij de Lee Kuan Yew Water Prize, in 2013 de Simon Stevin Meesterprijs, in 2014 een Spinozapremie en in 2018 de Stockholm Water Prize.
Vici’s
NWO-domeinen Toegepaste en Technische wetenschappen (TTW) en Gezondheidsonderzoek en Zorginnovatie (ZonMw) hebben 28 februari de toekenning van twaalf Vici-beurzen bekend gemaakt van maximaal 1,5 miljoen euro voor ontwikkeling van een vernieuwende onderzoekslijn en opbouw van een eigen onderzoeksgroep. Hieronder bevinden zich vijf levenswetenschappers: biotechnoloog Kerensa Broersen (UT), immunoloog Klaas van Gisbergen (Amsterdam UMC), viroloog Sander Herfst (Erasmus MC), moleculair ecoloog Merijn Kant (UvA) en medisch bioloog Marcel van Vugt (UMCG). De toekenningen van Vici-beurzen in het wetenschapsdomein Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) worden half maart verwacht.
Nominaties Future for Nature Awards
Voor de Future for Nature Awards van 50 duizend euro zijn dit jaar negen getalenteerde, internationale natuurbeschermers genomineerd: Tiasa Adhya (viskatten, India), Yolarnie Amepou (tweeklauwschildpad, Papua New Guinea), Shanna Challenger (toornslang, Antigua en Barbuda), Rebecca Cliffe (luiaarden, Costa Rica), Camille Coudrat (wild in Annamite Mountains, Laos), Gabriel Fávero Massocato (reuzengordeldier, Brazilië), José Luis Pérez González (harlekijnkikkers, Colombia), Alona Prylutska (vleermuizen, Oekraïne) en Tomás Rivas Fuenzalida (roofvogels,
Zuid-Amerika). De drie uitgekozen winnaars krijgen in mei hun prijs uitgereikt in Burgers’ Zoo.
Verschenen in Bionieuws 5 van 12 maart 2022
Laura van Niftrik
Microbioloog Laura van Niftrik (1979) leidt sinds half februari het cluster microbiologie van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze neemt na 22 jaar de leiding over van microbioloog Mike Jetten. Van Niftrik studeerde biologie in Nijmegen en promoveerde daar in 2008 op de celbiologie van Anammox-bacteriën. Ze ontving in 2009 een Veni- en in 2019 een Vidi-beurs, werd in 2020 benoemd tot hoogleraar microbiële celbiologie en biochemie, en is sinds april 2021 tevens bestuurslid van het Radboud Institute for Biological and Environmental Sciences (Ribes).
Georg Winkel
De Duitse boswetenschapper George Winkel is in Wageningen benoemd tot hoogleraar bos- en natuurbeleid. Hij studeerde forest sciences aan de universiteit van Freiburg en behaalde daar in 2006 zijn doctorstitel en in 2014 zijn habilitatie. Hij was sindsdien werkzaam voor het European Forest Institute in Joensuu (Finland) en Bonn (Duitsland).
Directie Hortus botanicus Leiden
Voor het eerst in 430 jaar heeft de Hortus botanicus Leiden een tweekoppige directie. Botanicus en plantentaxonoom Paul Keßler, die sinds 2006 als prefect aan het hoofd van de organisatie staat, vormt sinds 1 januari een duodirectie met bedrijfskundige Peter Inklaar (1985), die de operationele en museale taken op zich neemt. Als collectiebeheerder is plantentaxonoom Roderick Bouman (1991) aangesteld. Hij studeerde biologie in Utrecht en Leiden en doet sinds 2015 parttime promotie-onderzoek bij de hortus aan het tropische plantengenus Phyllanthus.
ERC Starting Grant
De European Research Council heeft 7 februari aan 166 Europese onderzoekers een ERC Proof of Concept Grant toegekend van 150 duizend euro. Hieronder bevinden zich negen Nederlandse levenswetenschappers: celbioloog Clemens van Blitterswijk (UM), biotechnoloog David Fernandez Rivas (UT), biomedicus Tom Grossmann (VU), diergeneeskundige Jos Malda (UU), biomedisch technicus Lorenzo Moroni (UM), biomechanicus Jeroen Rouwkema (UT), biomedisch opticus Ivo Vellekoop (UT), immunoloog Martijn Verdoes (Radboudumc) en neurowetenschapper Maeike Zijlmans (UMC Utrecht).
Bestuur Amsterdam Neuroscience
Amsterdam Neuroscience, het gezamenlijk onderzoeksinstituut van het Amsterdam UMC, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam, heeft een nieuw bestuur, met als voorzitter moleculair bioloog Guus Smit (SILS-UvA) en als leden neurowetenschapper Yolande Pijnenburg (Amsterdam UMC) en moleculair bioloog Marten Smidt (CNCR, VU).
Verschenen in Bionieuws 4 van 26 februari 2022
Hans Clevers
De Utrechtse stamcelbioloog Hans Clevers (1957) van het Hubrecht Instituut en Prinses Máxima Centrum wordt 18
maart hoofd pharma research and early development bij het Zwitserse farmaciebedrijf Roche in Basel. Hij studeerde biologie en geneeskunde in Utrecht en promoveerde daar in 1985 op immunologisch onderzoek. Hij was van 1991 tot 2002 hoogleraar immunologie en sinds 2002 hoogleraar moleculaire genetica in Utrecht, van 2002 tot 2012 directeur van het Hubrecht Instituut, van 2012 tot 2015 KNAWpresident en vanaf 2015 onderzoeksdirecteur van het Prinses Máxima Center voor kinderoncologie. Clevers ontving onder meer een Spinozapremie (2001), Heinekenprijs (2012), The Breakthrough Prize in Life Sciences (2013), Nationaal Icoon (2014), Prijs Akadademiehoogleraar (2016), Erasmus Medal (2018) en ERC Advanced Grant (2021). En van 2005 tot 2007 was Clevers columnist voor Bionieuws.
Julia Jones
De Britse zoöloog Julia Jones, hoogleraar conservation science aan de Bangor University in Wales, is in Utrecht voor vijf jaar benoemd tot hoogleraar op de Prins Bernhard Leerstoel voor internationale natuurbescherming. Ze studeerde zoölogie in Cambridge en doet al meer dan twintig jaar onderzoek aan natuurbescherming in Madagaskar, in samenwerking met de Université d’Antananarivo. De Prins Bernhard Leerstoel is in 1987 bij de Universiteit Utrecht opgericht ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van Prins Bernhard (1911-2004) als erkenning voor zijn rol in internationale natuurbescherming.
Agnes Oomen
Milieutoxicoloog Agnes Oomen van het RIVM is bij het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteemdynamiek van de Universiteit van Amsterdam (IBED-UvA) benoemd tot bijzonder hoogleraar chemicals and planetary health, gefinancierd door Stichting Bèta Plus. Zij studeerde moleculaire wetenschappen in Wageningen en promoveerde in 2000 in Utrecht op de orale biobeschikbaarheid van bodemverontreinigingen als pcb’s, lindaan en lood. Sindsdien is ze verbonden aan het RIVM in Bilthoven met als specialisatie gezondheidsrisico’s van nanomaterialen, stofdeeltjes, rubbergranulaat en poly- en perfluoralkylverbindingen (pfas).
Koos Verstraten †
Fysisch geograaf Koos Verstraten (1943), oud-medewerker bij IBED-UvA, is 12 januari overleden. Hij studeerde fysische geografie in Amsterdam en promoveerde daar in 1978 op onderzoek aan metamorf gesteente. Hij werkte sindsdien aan de UvA als lector en van 1980 tot zijn emeritaat in 2008 als hoogleraar fysisch-geografische bodemchemie en bodemfysica.
Verschenen in Bionieuws 3 van 12 februari 2022
Jeroen Geurts
Neurowetenschapper Jeroen Geurts (1978) is sinds 15 januari rector magnificus van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Hij studeerde neurowetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en promoveerde in 2005 aan de VU op onderzoek aan multiple sclerose. Geurts werd in 2012 hoogleraar translational neuroscience aan de UvA en leidt sinds 2013 de afdeling anatomy and neuroscience van Amsterdam UMC. Hij is sinds 2017 bestuurslid van NWO en president van ZonMw.
Rob Schuurink
Plantenwetenschapper Rob Schuurink is benoemd tot hoogleraar plant specialized metabolism and defence aan de UvA. Hij promoveerde in 1992 in Leiden en werkte voor zijn aanstelling bij het Swammerdam Institute for Life Sciences-UvA in 2001 achtereenvolgens voor UC Berkeley in Californië, het Max Planck Institute for Plant Breeding in Keulen en de Heriot-Watt University in Edinburg.
Ellen Weerman
Aquatisch ecoloog Ellen Weerman is benoemd tot lector klimaatrobuuste landschappen: verbinden van landbouw en natuur bij HAS Hogeschool en NIOO-KNAW. Ze studeerde milieuwetenschappen bij het Van Hall Instituut en aquatische ecologie in Wageningen, en promoveerde in 2011 in Nijmegen op onderzoek aan diatomeeën. Ze werkte daarna als postdoc in Groningen en was sinds 2012 lector toegepaste biologie bij de HAS Hogeschool in Den Bosch.
De Levende Natuur
Het oudste natuurblad van Nederland, De Levende Natuur – opgericht in 1896 door Jac. P. Thijsse, Eli Heimans en Jasper Jaspers jr., heeft twee nieuwe hoofdredacteuren: de natuurjournalisten Koos Dijksterhuis en Rob Buiter, ook bekend van Trouw, Vroege Vogels en Bionieuws. De Levende Natuur, tijdschrift voor natuurbehoud en -beheer, brengt zes keer per jaar artikelen gebaseerd op recent ecologisch onderzoek. Dijksterhuis en Buiter volgen als duo de bioloog en wetenschapsjournalist Rik Nijland op.
ERC Starting Grants
De European Research Council heeft 10 januari aan 397 jonge Europese onderzoekers een ERC Starting Grant toegekend van gemiddeld 1,5 miljoen euro. Hieronder bevinden zich twaalf Nederlandse levenswetenschappers: synthetisch bioloog Marie-Eve Aubin-Tam (TUD), biomedisch ingenieur Nienke Bosschaart (UT), moleculair bioloog Pingtao Ding (UL), humaan geneticus Sabine Fuchs (UMC Utrecht), celbioloog Matilde Galli (HL-KNAW), biotechnoloog Juan Garaycoechea (HL-KNAW), gedragsbioloog Edwin van Leeuwen (UU), biomedisch ingenieur Geert Litjens (Radboudumc), radiobioloog Julie Nonnekens (Erasmus MC), microbioloog Tessa Quax (RUG), biomedisch ingenieur Anthal Smits (TUE) en chemisch bioloog Willem Vellema (RU).
Verschenen in Bionieuws 2 van 29 januari 2022
Sjon Hartman
Plantenwetenschapper Sjon Hartman (1987) is bij de Universiteit Freiburg benoemd als junior hoogleraar plant environmental signalling and development. Hij studeerde biologie in Utrecht en promoveerde daar in 2020 op ecofysiologisch onderzoek aan moleculaire processen die planten ondergaan bij overstromingen. Hij werkte daarna als Rubicon-postdoc bij de University of Birmingham.
Richard Leakey †
De Keniaanse paleo-antropoloog en natuurbeschermer Richard Leakey (1944) is 2 januari op 77-jarige leeftijd overleden. Hij was lid van een echte paleo-antropologenfamilie – met vader Louis, moeder Mary, echtgenoot Meave en dochter Louise – en betrokken bij de ontdekking van fossiele resten van Homo habilis en H. erectus bij Lake Turkana. Hij was directeur van het National Museum of Kenya (1974-1989) en hoofd van Kenya Wildlife Service (1989-1994 en 1998-2004). Leakey verloor in 1993 beide onderbenen bij een vliegtuigongeluk, was politiek actief in Kenia en zette zich mondiaal in voor milieu- en natuurbescherming.
Piet Loof †
Nematoloog Piet Loof (1925) is 24 december op 96-jarige leeftijd in Lunteren overleden. Hij werkte vanaf 1955 als aaltjestaxonoom bij het Laboratorium voor Nematologie in Wageningen en werkte tot 2008 aan de nematodencollectie. Hij heeft minstens 160 nieuwe soorten aaltjes beschreven en de gedigitaliseerde Wageningse nematodencollectie is in 2016 naar hem vernoemd.
Tom Lovejoy †
De Amerikaanse bioloog en natuurbeschermer Tom Lovejoy (1941) is 25 december op 80-jarige leeftijd overleden. Hij was president van het Amazon Biodiversity Center, biodiversiteitsadviseur bij World Bank (1999-2002) en werkzaam bij Smithsonian Institution (1987-1998) en World Wildlife Fund-US (1973-1987). Lovejoy was mede-initiator van The First International Conference on Research in Conservation Biology (1978) en introduceerde de term ‘biologische diversiteit’.
BaseClear
Het Leidse dna-bedrijf BaseClear wordt sinds 1 januari geleid door microbioloog Derek Butler, al vijftien jaar werkzaam als commercieel directeur bij het bedrijf en mede-oprichter van het microbioombedrijf MyMicroZoo. Butler volgt bioloog Bas Reichert op die BaseClear in 1993 met zijn partner Erna Barel oprichtte. Moleculair microbioloog Alex Van Belkum, voorheen onder meer hoogleraar moleculaire microbiologie bij het Erasmus UMC, is sinds 1 december de nieuwe wetenschappelijk directeur van BaseClear.
Entomologieprijzen
Op de Entomologendag van 17 december is de NEV-Dissertatieprijs 2021 van de Nederlandse Entomologische Vereniging toegekend aan het proefschrift Neonicotinoids in nature waarop Henrik Barmentlo (nu: IBED-UvA) in Leiden promoveerde. De Uyttenboogaart-Eliasen Stichting-Masterprijs ging naar de masterthesis Host specificity and spatial variation in cuticular hydrocarbon profiles of the parasitic Alcon Blue butterfly (Phengaris alcon) over het gentiaanblauwtje van biologiestudent Danny Hancock (UvA).
Veni’s
Onderzoeksfinancier NWO heeft 16 december Veni-subsidies van maximaal 280 duizend euro toegekend aan 89 jonge wetenschappers voor drie jaar onderzoek. Hieronder zijn 49 levenswetenschappers: immunoloog Alsya Affandi (VUMC), viroloog Zach Armstrong (UL), paleobioloog Lydian Boschman (UU), viroloog Yingying Cong (RUG), biomedisch ingenieur Peter Cossar (TUE), celbioloog Caitrin Crudden (Amsterdam UMC), microbioloog Paula Dalcin Martins (RUN), microbioloog Martijn Diender (WU), medisch bioloog Margo Dona (Radboudumc), plantwetenschapper Maritza van Dop (RUN), biogeomorfoloog Jana Eichel (UU), biochemicus Fabian Eisenreich (UvA), viroloog Carmen Embregt (Erasmus MC), biochemicus Juliette Fedry (UU), biochemicus Max Fürst (RUG), moleculair bioloog Giulia Giunbertoni (UvA), ontwikkelingsbioloog Hélène Gleitz (Erasmus MC), neurowetenschapper Kübra Gülmez Karaca (Radboudumc), immunoloog Dora Hammerl (Erasmus MC), ontwikkelingsbioloog Delilah Hendriks (Hubrecht Institute), biomathematicus Renee Hoekzema (UU), evolutiebioloog Jolien van Hooff (WU), moleculair bioloog Rik Huisman (WUR), viroloog Daniel Hurdiss (UU), neurowetenschapper Philip Jansen (VU), celbioloog Vera Kemp (LUMC), humaan geneticus Marieke Klein (Radboudumc), biochemicus André Kuhn (WUR), milieuwetenschapper Julie Lattaud (VU), ontwikkelingsbioloog Imke Mandemaker (Hubrecht Institute), biofarmaceut Natalie Ortiz Zacarias (UL), milieuwetenschapper Dan Palcu (UU), immunoloog Felix Poppelaars (UMCG), biomedicus Simon Pouwels (UMCG), medisch biochemicus Koen Prange (Amsterdam UMC), kustecoloog Valerie Reijers (UU), klinisch geneticus Julie Rutten (LUMC), immunoloog Fiamma Salerno (LUMC), gedragsbioloog Michelle Spierings (UL), embryoloog Suzan Stelloo (RUN), marien ecoloog Tanja Stratmann (NIOZ), biogeoloog Olivier Sulpis (UU), biofysicus Lisa Tran (UU), neurowetenschapper Anne Urai (UL), marien microbioloog Annika Vaksmaa (NIOZ), immunoloog Lilly Verhagen (Radboudumc), immunoloog Gwenny Verstappen (UMCG), immunoloog Judith Wienke (Prinses Máxima Centrum) en bodembioloog Marie Zwetsloot (WU).
Verschenen (m.u.v. laatste twee items) in Bionieuws 1 van 15 januari 2022