Door Steijn van Schie - FOTO: IMAGESELECT - 30-05-2025 - Entomologie
De mensbedwants (Cimex lectularius) verschilt inmiddels sterk van zijn vleermuisvariant.
Lang voordat ratten en kakkerlakken massaal in steden opdoken, hadden bedwantsen zich al genesteld in menselijke nederzettingen.
De bedwants is mogelijk het eerste insect dat zich tot stadsplaag ontwikkelde. Genoomonderzoek toont aan dat de op mensen gespecialiseerde variant van Cimex lectularius al minstens 13.000 jaar met ons meelift, gelijktijdig met de opkomst van vroege steden (Biology Letters, 28 mei). Daarmee is het plaaginsect duizenden jaren ouder dan andere bekende stadsplagen, zoals de Duitse kakkerlak en zwarte rat.
Onderzoekers sequensten het genoom van negentien bedwantsen uit Tsjechië en vergeleken de genetische geschiedenis van twee evolutionair gescheiden lijnen: één die vleermuizen parasiteert en een andere die specifiek op mensen is afgestemd. Die laatste blijkt een genetische flessenhals te hebben doorgemaakt tijdens de laatste ijstijd. Rond de opkomst van de eerste steden, zo’n 13.000 jaar geleden, volgde echter een sterke populatiegroei. Dat patroon is afwezig in de vleermuislijn. Volgens de auteurs weerspiegelt deze groei de menselijke bevolkingsgroei en de overgang van nomadisch bestaan naar permanente nederzettingen. De genetische analyse toont ook aan dat de mensbedwants inmiddels sterk verschilt van zijn vleermuisvariant: bedwantsen die mensen bijten zijn kleiner, minder behaard en vertonen genetische sporen van resistentie tegen insecticiden. De menselijke lijn splitste zich zo’n 245.000 jaar geleden af van de vleermuislijn, blijkt uit de demografische modellen.