DOOR STEIJN VAN SCHIE - Foto: David Liittschwager / Illustratie: Roel van Klink e.a., Science - 25-04-2020 - Entomologie
Een verzameling Noord-Amerikaanse insectensoorten siert de omslag van Science. Foto: David Liittschwager
Ecologen schetsen een genuanceerder beeld van de wereldwijde afname van insecten. Met aquatische insecten lijkt het zelfs vrij goed te gaan.
Eerdere schattingen van de dramatische wereldwijde afname van insecten met 25 procent per decennium moeten naar beneden worden bijgesteld: de talrijkheid van terrestrische insecten zal elke tien jaar met 9 procent dalen, terwijl de abundantie van zoetwaterinsecten juist toeneemt met 11 procent per decennium. Dat blijkt uit nieuwe analyses van onder meer de Nederlandse ecoloog Roel van Klink, verbonden aan de Universiteit van Leipzig (Science, 23 april). Hoewel de studie een genuanceerder beeld schetst van de opdoemende ‘insectenapocalyps’, is er volgens de onderzoekers nog genoeg reden tot zorg.
De nieuwe cijfers rollen uit een uitvoerige data-analyse van 166 langetermijnonderzoeken op 1.676 verschillende locaties op aarde. Vooral de grote variabiliteit tussen de verschillende gebieden valt op: drijfveer achter de gevonden neerwaartse trends blijken vooral specifieke gebieden in Noord-Amerika en Europa, waaronder Duitsland.
Variabiliteit
De grote variabiliteit heeft vermoedelijk te maken met intensief landgebruik en of een gebied wel of niet beschermd is; de onderzoekers vonden een duidelijk associatie tussen deze twee factoren en veranderingen in insectentalrijkheid. In gebieden met intensief menselijk landgebruik neemt die talrijkheid af, met een duidelijke uitzondering bij landbouwgewassen: daar nemen insectenaantallen gemiddeld juist toe in de tijd, met name door de daar gevonden positieve trend voor aquatische insecten. De trend voor terrestrische insecten is daar echter nog steeds licht negatief. Voor beschermde gebieden geldt dat de abundantie ook afneemt, maar een stuk minder sterk dan in niet-beschermde gebieden.
De kleuren van de stippen geven locaties aan waar sprake is van afname (rood) of toename (blauw) van de aantallen insecten op land (links) of in zoet water (rechts) van in totaal 166 sets geanalyseerde gegevens. Illustratie: Roel van Klink et al., Science, 24 april 2020
Als men de trends van het aquatische en terrestrische rijk op een hoop gooit, is er echter geen enkele trend meer te vinden. Maar die combinatie geeft waarschijnlijk een vertekend beeld van de werkelijkheid: slechts 2,4 procent van het aardoppervlak is aquatisch en in de data zijn gebieden van intensief menselijk landgebruik – waar men sterke negatieve trends mag verwachten – ondervertegenwoordigd. ‘Dit is een veel robuustere analyse dan de recentste en hevig bekritiseerde overzichtsstudie uit 2019, en daarmee een nodige toevoeging met echt nieuwe inzichten’, licht Caspar Hallmann, ecoloog aan de Radboud Universiteit, toe. ‘Hoewel het op sommige locaties nog steeds dramatisch slecht gaat, lijkt het er bijvoorbeeld op dat de genomen maatregelen van de afgelopen jaren op basis van de Kaderrichtlijn Water, zijn vruchten beginnen af te werpen voor aquatische insecten.
Extrapoleren
‘Al met al kunnen we door deze studie beter pinpointen waar de problemen zich voor insecten voordoen en onder welke voorwaarden’, aldus Hallmann. ‘Doordat data vooral uit Europa en Noord-Amerika komen, zijn de bevindingen echter wel moeilijk te extrapoleren naar bijvoorbeeld Afrika of Zuid-Amerika.’