Aziatische bosmug kan zika en usutu overdragen

Een Aziatische bosmug afkomstig van volkstuinen bij Lelystad. Foto: HANS SMID-BUGS IN THE PICTURE.

Onder labomstandigheden kan de bij Lelystad levende Aziatische bosmug het zika- en usutuvirus doorgeven, maar bestrijding van de mug heeft geen prioriteit.

De exotische Aziatische bosmug (Aedes japonicus) die zich sinds 2013 rond volkstuinen bij Lelystad heeft gevestigd is onder laboratoriumomstandigheden in staat het zika- en usutuvirus over te dragen. Dit blijkt uit experimenteel onderzoek dat Nederlandse virologen en entomologen op 13 april publiceren in Plos Neglected Tropical Diseases. ‘We hebben het onderzoek uitgevoerd met muggen die we zelf bij de volkstuinen in Lelystad hebben gevangen. Door zelf als een soort levend aas de muggen te lokken. Dat is geen probleem, want in het wild zijn ze geen drager van voor de mens gevaarlijke virussen’, vertelt viroloog en laatste auteur Gorben Pijlman. ‘We hebben muggen uit deze populatie in ons laboratorium via bloeddruppelmaaltijden geïnfecteerd met het zika- en usutuvirus en vervolgens na veertien dagen gecontroleerd of het virus ook in het speeksel van de muggen voorkomt.’ Dit blijkt voor het zikavirus bij 3 procent van de muggen het geval en voor het usutuvirus bij 13 procent van de muggen.

Uit rna-analyses en experimenten met het rechtstreeks injecteren van zika- en usutuvirus in het lichaam van de bosmuggen blijkt dat de virussen effectief in cellen kunnen repliceren. Na veertien dagen komt dan het zika- en usutuvirus bij respectievelijk 96 en 88 procent van de geïnjecteerde muggen in het speeksel voor. Pijlman: ‘Dit laat zien dat waarschijnlijk de middendarm het belangrijkste biologische obstakel is voor verspreiding van het virus.’

Vliegveld
Hoewel de experimenten bij relatief hoge temperaturen zijn uitgevoerd – bij 28 graden Celsius – betekent dit volgens Pijlman dat Aziatische bosmuggen potentiële vectoren voor deze oorspronkelijk uit Afrika afkomstige virussen zijn. ‘We kunnen overdracht niet uitsluiten. Het is in Nederland natuurlijk niet gemiddeld 28 graden, maar we hebben soms wel warme zomers. Bovendien zijn er aanwijzingen dat fluctuerende temperaturen de virusreplicatie juist versnellen’, aldus Pijlman. Het is nu niet waarschijnlijk dat muggen bij Lelystad het zikavirus kunnen oppikken, maar dat kan volgens hem veranderen als er in de buurt een internationaal vliegveld komt.

Prioriteit
Het zikavirus staat sinds de uitbraak in Midden- en Zuid-Amerika van 2015 vooral bekend als veroorzaker van neurologische afwijkingen bij nog ongeboren kinderen. Terwijl het usutuvirus in Europa vooral geassocieerd is met massale vogelsterfte, zoals de grote sterfte onder merels in Nederland in 2016. Het usutuvirus wordt hierbij vooral verspreid door de zeer algemene steekmug Culex pipiens.

‘Hartstikke leuk labonderzoek, goed uitgevoerd en met interessante resultaten, maar het levert weinig nieuwe inzichten voor ons beleid’, oordeelt entomoloog Marieta Braks van het RIVM-centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie in Bilthoven. ‘Dit onderzoek bevestigt dat de Aziatische bosmug zelfs onder optimale labomstandigheden echt heel weinig virus overdraagt. Deze mug heeft zich helaas hier al gevestigd. Daarom bundelen wij onze krachten in Nederland nu tegen vestiging van de tijgermug – Aedes albopictus – om lokale transmissie van zika, dengue en chikungunya te voorkomen. Dat heeft écht prioriteit.’