Door Gert van Maanen - Foto: Naturalis / Moebius - 03-10-2020 - Entomologie
De recent in het Amsterdamse Vondelpark ontdekte nieuwe sluipwespsoort Aphaereta vondelparkensis , die parasiteert op poppen van bromvliegen.
Grasduinen langs 42 miljoen objecten in de collecties van het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie – Naturalis, 1820 – 2020
Aflevering 15: Vliesvleugeligen
COLLECTIE: Hymenoptera
AANTAL EXEMPLAREN: circa 1,5 miljoen
TOPSTUK: de typenverzameling parasitaire sluipwespen
AANTAL HOLOTYPES: circa 2.600
BEHEERDER: Frederique Bakker
‘Een kleine bij of mier prik je met een speld al snel helemaal doormidden. Die plakken we daarom op een kartonnetje. Prepareren is vaak veel gepriegel en sommige insecten geven we ook nog een chemisch badje’, zegt collectiebeheerder vliesvleugeligen Frederique Bakker lachend. Ze voert het beheer over bijen, wespen en mieren, vliesvleugelige insecten met in principe twee paar doorzichtige vleugels. ‘Een chemisch badje met xyleen helpt ontvetten, waardoor je meer anatomisch detail ziet, en vervolgens een badje met amylacetaat om ze zacht en minder fragiel te maken’, vertelt Bakker. ‘Pluizige bijen en hommels drogen niet mooi op door zo’n badje. Bovendien haal je dan ook de pollen weg, waardoor je informatie wegspoelt. Die gaan daarom in een soort mini-sauna en voor expositie-exemplaren heb ik zelfs een heel klein föhntje. Dan drogen ze toch mooi fluffy op.’
Bronswespen
Vrijwel haar hele verzameling zit keurig opgeborgen in ladenkasten op de tiende verdieping van de collectietoren. ‘Hier heb je de kleinste vertegenwoordigers: de Mymaridae , een familie binnen de bronswespen. Dat lijken niet meer dan zwarte puntjes op kaartjes. In drie laatjes past de hele familie. De wespjes zijn zo klein dat ze eigenlijk alleen gevonden worden als je er echt naar op zoek gaat’, aldus Bakker. Ze is zelf ook vrij klein van stuk en gebruikt behendig de verhoogde onderrand van ladekasten om ook de bovenste laatjes open te trekken. ‘Dit zijn de Aziatische hoornaars waarover nu zoveel te doen is, maar qua grootte zijn ze vergelijkbaar met onze inheemse hoornaar. En deze parasitaire kegelbij legt als een koekoek haar eitjes in nesten van behangersbijen. Van je familie moet je het niet altijd hebben.’
Sluipwespen
Bakker heeft in totaal twaalfduizend laden met bijen, wespen en mieren in beheer. ‘Het is een van de compleetste collecties vliesvleugeligen van Europa, maar echt bijzonder is onze verzameling parasitaire sluipwespen. Dit danken we vooral aan mijn voorganger, sluipwespexpert Kees van Achterberg’, vertelt Bakker. De typencollectie met zo’n vijfhonderd parasitaire sluipwespen staat apart in een ladenkast, binnenin een metalen magazijnkast, helemaal voorin het depot. ‘Dit zijn onze topstukken en je hebt ze ook graag binnen handbereik omdat er veel vraag naar is. Sluipwespen zijn praktisch inzetbaar voor biologische bestrijding van plagen en ook kennis daarover begint vaak bij de taxonomie’.
De ladenkast met zo’n vijfhonderd typensoorten parasitaire sluipwespen (links), met een geopende lade (inzet, rechtsboven) en geopend doosje (inzet, rechtsonder). Foto: Moebius