Klimaatexamen zet (gebrek aan) kennis op scherp

Joost Brinkman leidt een zitting van het Klimaatexamen 2024 in het Academiegebouw in Utrecht (links) en een van de campagneposters (onder).

Dit jaar wordt het Klimaatexamen landelijk uitgerold en worden ook scholen opgeroepen de kennis van leerlingen en ouders over klimaat te toetsen.

‘Als je leerlingen vraagt wat er in het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken, beginnen er nog best veel kinderen heel glazig te kijken. Ik denk dat het nog erg wordt overschat over hoeveel klimaatkennis leerlingen – maar ook hun ouders en eigenlijk alle burgers – echt beschikken. Alleen daarvoor is het al zinvol om het Klimaatexamen te organiseren. Het zet bovendien aan tot discussies over oplossingen en natuurlijk is de allerlaatste vraag het allerbelangrijkst: wat ga jij nu zelf doen om op het gebied van klimaat het verschil te maken?’, zegt Joost Brinkman, initiatiefnemer en trekker van het Klimaatexamen 2025, dat dit jaar tussen 15 en 30 mei plaatsvindt. Hij is een in Delft opgeleide kernfysicus die onder meer voor het bureau Darel Education regelmatig scholen bezoekt met masterclasses of rollenspellen over klimaatverandering en energietransitie.

‘We hebben in 2024 het Klimaatexamen op elf locaties georganiseerd, met vierhonderd kandidaten en het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht als de centrale hoofdlocatie. Ook deden zo’n tienduizend mensen toen de online klimaattest op hun mobiele telefoon. Dit jaar willen we doorpakken en ook meer jongeren en scholen bereiken’, vertelt Brinkman op 16 april via Teams. ‘Onze ambitie is het om het examen op minstens honderd plekken te houden. We zijn ook al aardig op weg met 79 aanmeldingen, maar in principe kan dat nog doorgaan tot medio mei. Er komt dit jaar een speciale jongerenversie van het Klimaatexamen beschikbaar, die geschikt is voor jongeren tussen de 14 en 18 jaar. Klimaatverandering gaat ons allemaal aan, dus wij hopen dat docenten uit meerdere disciplines hiervoor warmlopen. Het vraagt om energietransitie en een circulaire economie, maar raakt natuurlijk ook aan biodiversiteit. We hebben juist de natuur hard nodig om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Het Klimaatexamen past dus zeker bij de lesstof van natuurkunde, aardrijkskunde en ook biologie’, aldus Brinkman.

In de mailing die oproept tot deelname aan het Klimaatexamen 2025 verwoordt docent aardrijkskunde Nicoletta de Jager van het Rembrandt College in Veenendaal hun deelname aldus: ‘Klimaatverandering is een onderwerp waar wij op het Rembrandt College veel aandacht aan besteden, niet alleen bij aardrijkskunde, we laten het terugkomen bij alle vakken. Graag willen we ouders hier ook meer bij betrekken en hoe leuk is het dan om mee te doen aan het Klimaatexamen. Zo kun je ouders ook laten ervaren hoe het is voor de examenleerlingen om examen te doen, gaan ze weer even terug naar vroeger misschien, of kunnen ze het gevoel een beetje beter delen met hun kind dat examen doet dit jaar. Op deze manier creëren we hopelijk ook meer bewustwording over dit belangrijke onderwerp.’

Bewustwording en het plezier van het samen maken staan volgens Brinkman inderdaad voorop, maar het Klimaatexamen richt zich nadrukkelijk ook op kennisverspreiding. ‘Het zet op een luchtige manier het gebrek aan kennis op scherp. Het biedt docenten, leerlingen en ook hun ouders de kans om in gesprek te gaan over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. Er zit bijvoorbeeld rekenwerk in over de consequenties van het feit dat 40 procent van het land nu in gebruik is voor landbouw en vooral voor veeteelt, en wat het betekent voor de uitstoot van broeikasgassen als we 10 procent van de veeteelt laten wegvallen. We zagen vorig jaar dat het vooruitzicht van een examen er toch voor zorgt dat men zich er even in gaat verdiepen en op zoek gaat naar betrouwbare informatie. Want er circuleert zeker over het klimaat ook het nodige nepnieuws. Op onze website bieden we achtergrondartikelen, filmpjes en andere informatie waarmee iedereen zich kan voorbereiden op het examen. Maar ook zonder voorbereiding steek je altijd iets op van een examen’, meent Brinkman.

Een belangrijke boodschap van het examen is dat er oplossingen zijn en dat je niet machteloos staat tegen klimaatverandering. ‘Het is wel leuk om meteen na afloop het examen na te kijken, omdat je daar ook iets van opsteekt en misschien met elkaar in discussie kunt gaan. Napraten en goede toelichting geven is altijd zinvol’, aldus Brinkman. ‘Je kunt ook cijfers geven en ranglijsten maken, als je dat leuk vindt. Maar deelnemen is bij dit examen belangrijker dan hoog scoren. Het zou best mooi zijn als het Klimaatexamen een jaarlijkse traditie wordt. Ik ben ook een van de initiatiefnemers van Cycling4Climate die in 2018 de eerste Climate Classic organiseerde. Daar deden toen vijftig wielerenthousiasten aan mee, maar voor 2025 verwachten we 3.500 deelnemers. Het geeft toch een goed gevoel om samen ergens voor in beweging te komen’.

Het Klimaatexamen 2025 is voor jong en oud, dus iedereen kan het initiatief nemen om het op school of elders te organiseren.

-Kijk op klimaatexamen.nl of er al examenzittingen in de buurt plaatsvinden
-Stel zelf een locatie, datum en tijd vast en meld het examen aan
-Nodig deelnemers (ouders, lokale bekendheden, et cetera) uit; er zijn conceptteksten en posters beschikbaar
-Print examens en zorg voor pen en papier
-Zorg voor een gastheer/-vrouw die het examen coördineert en zorgt voor koffie/thee of een borrel.